Zoëlho
Klik hier om deze pagina in volledige context te zien


Zoëlho, op naar een bewuste levensstijl.

Stress

 

Laatste bijwerking : 2023-08-08

 

 

Oorspronkelijk was (korte) stress een gezonde en vitale reactie. Het liet aan het organisme toe te reageren, zich te verdedigen, zich aan te passen aan een verandering. Stress heeft altijd bestaan. Stress is een zelfverdedigingsreactie om op te kunnen tegen agressie-aanvallen : zich verdedigen of vluchten.

 

Tegenover veranderingen reageren we. Het organisme doet dit door het vrijstellen van stresshormonen (adrenaline/noradrenaline) en van osteocalcine (Cell Metabolism, 12 sept 2019) en door het verhogen van de bloeddruk en de spiertonus. Om zijn man/vrouw te kunnen staan, stelt het organisme ook extra energie vrij uit de suiker- en vetreserves.

 

Allen staan we (lichaam en hersenen) bloot aan stress. Maar we winnen aan veerkracht als op momenten van stress recuperatie volgt (op fysisch gebied vergelijkbaar met korte en intensieve intervaltraining). Enkel kunnen we vandaag niet meer vechten of vluchten. Kunnen we niet kiezen, of zijn we verlamd, of onderkennen we de stresssituatie dan blijft de vrijgemaakte energie opgesloten. Er volgt geen recuperatie (geestelijk noch lichamelijk). Wanneer zo'n stress-situatie zich continu voordoet, zal de opgestapelde stress (zelfs op een laag niveau) op termijn ons leven gaan verpesten en onze gezondheid ondermijnen. Chronische negatieve stress doet de productie toenemen van cortisol en de productie van thymus-hormonen afnemen (thymosine, LSH (lymphocyte-stimulating hormon), thymosterine), die verantwoordelijk zijn voor de immuunafweer bij de mens. Door de stress geraken geraken andere fysiologische systemen ook (even) niet meer homeostatisch gereguleerd.

 

Stress gaat dan gepaard met een lichamelijke ontregeling die wordt gekenmerkt door verhoogde hartslag, verhoogde bloeddruk, chronische lage graads ontstekingsstaat (door verhoging van de darmdoorlaadbaarheid ) en ontregeling van het immuunsysteem. Dit zijn bekende risicofactoren voor hart- en vaatziekten, diabetes.... Ook depressie, dementie en infecties krijgen meer kans.

Overzicht inhoud :

Welke stress?

 

De "positieve stress"-symptomen

 

De "negatieve stress"-symptomen

 

De fysiologie van stress

 

De stress-energie gebruiken

 

Praktisch

 

Inhoud :

Welke stress?              

 

Stress is een "modern" woord. In de meeste gevallen hangt aan het woord "stress" een negatieve gevoelswaarde : stress = onder druk staan. Steeds meer doen in minder uren. We lopen meer dan vroeger, we stappen sneller, wandelen doen we niet meer. Geen tijd voor romantiek, nu kiezen we voor speeddaten. Alles rap rap... Ook in onze vrije tijd regeert de plicht, om niet het gevoel te hebben iets te missen. De snelheid zorgt er voor dat we allen op automatische piloot vliegen.  Deze automatische piloot heeft wel wat negatieve effecten : we verliezen onze aandacht voor de richting waar we naartoe willen en we verleggen onze aandacht naar hetgeen niet werkt...

 

Nochtans hebben wij allen nood aan "down-time" : tijd om te recupereren, om onze batterijen terug op te laden. Meer tijd hebben voor jezelf, voor je passies, of om gewoon niets te doen. Niets, de leegte. Zoals vroeger na je laatste examen : ineens niets meer... Tijd om jezelf te vertroetelen. Pure luxe?

 

En je boet niet meer in qua productiviteit en creëert dus een win-win situatie. Jij blijft als persoon aan de stuurknuppel en geniet van een constante productiviteit.

 

Anderzijds is stress niet noodzakelijk negatief. Integendeel, stress komt overeen met een vitale basisreactie, zich aanpassen. De stressreactie van het organisme bij het horen van een autotoeter kan levensreddend zijn...

 

Stress is de reactie van het organisme bij elke brutale verandering in haar omgeving of van haar intern evenwicht. Ongeacht de stresserende factor zal het organisme, geconfronteerd met een verandering, haar taak uitvoeren. Deze aanpassingsreactie typeert stress. Zij zorgt voor een beter immuunsysteem (bv. na het doormaken van een infectie), maakt ons lichaam sterker (bv. na een zware fysische inspanning, bij vasten), een betere aanpassing aan de omgeving (bv. na regelmatige koude- en warmte-blootstelling, zonnebad). Zelfs mentale agressies (examen, leren zijn plan trekken, leren omgaan met anderen...) zorgen voor betere percepties, beter geheugen, ervaringen die ons zullen helpen in de toekomst betere beslissingen te nemen.  

 

Stress kan ook een gevoel zijn van vreugde, van diepe emotie, positief of negatief : de geboorte van een kind, het weerzien van vrienden, een zware ziekte, het verlies van z'n job, verlies van geliefde ("Takotsubo-syndroom" of "Gebroken harten-syndroom")...  maar deze reactie zal identiek zijn als de reactie na het winnen van een competitie of na het lukken van een examen.

 

De problemen duiken op wanneer een constante mobilisatie van deze energie, positieve of negatieve, optreedt zonder dat een actie erop volgt (sociale factoren...). Op dat moment "onderga" je de situatie : het organisme kan niets doen, het is onmachtig alhoewel het gereed staat om te actie te voeren. Terugkerende infecties, onvoldoende recuperatie na inspanningen, hongersnood, overdreven zonneblootstelling, aanhoudende relatie-problemen en jalousie (= territoriumstress)... leiden zo tot een tragische ontaarding van onze gezondheid.

 

Dit mogelijk positief of negatief aanpassingsfenomeen wordt hormesis genoemd.

 

Eén op vier volwassenen heeft klachten die wijzen op een hoog tot zeer hoog stressniveau (zie ook : "Stress-profiel"). Het stressniveau hangt algemeen af van de scholingsgraad, de beroepssituatie, de erkenning door anderen van wat je doet en van je eigenwaarde. Werken kan redden maar ook doden. Meer en meer stelt men bij werknemers spier- en skeletproblemen vast, alsook orgaangebonden en psychische afwijkingen veroorzaakt door het werk. De situatie verergert met momenten van zelfdoding. Uit gesprekken komen steeds dezelfde begrippen naar voor als opvoering van het werkritme, fusie, opkoop, lastig vallen van oudere werknemers. De staat moet zijn gezondheidspolitiek op het werk dringend bijstellen, moet bij de arbeidsinspectie managers in "arbeidsziekten" vormen, moet stoppen het probleem te ontkennen, moet vakbonden aanmoedigen ook andere dan financiële expertises uit te voeren.

 

Negatieve informatie activeert constant het limbisch systeem in onze hersenen. Catastrofen die alle dagen de voorpagina van de dagbladen halen, stellen in cascade glucocorticoïden (cortisol) vrij. Wat ons immuunsysteem verstoort en de productie van het groeihormoon (hGH, nodig voor de regeneratie van ons organisme : zie : "Hormonaal stelsel") verlaagt. Aanhoudende negatieve berichtgeving kan bij een rustig iemand zorgen voor chronische stress. Hoge glucocorticoïden-titers bemoeilijken de vertering, vertragen de celgroei in je huid, je haren en je beenderen, maken je zenuwachtig en meer vatbaar voor infecties. Je wordt angstig, agressief, en je kijk op de wereld rondom je wordt smaller. Overmaat cortisol doet het bloed verdikken (coagulatie).

 

Zelfs 62% van de zes- tot twaalfjarigen kampt met stress. De stijgende instabiliteit van ons sociaal netwerk draagt hiertoe bij : de banden binnen het gezin, de familie en tussen partners zijn labieler geworden, religieuze structuren zijn weggevallen. De hechte steun van je omgeving hielp ons vroeger ageren tegen stress, hoe groot de problemen ook waren. Actuele sociale netwerken, actief SMS-verkeer, de drang steeds in contact te zijn met anderen geven enkel de indruk omringd te zijn, niet alleen te zijn. Nochtans is het ieder voor zich. Vandaag heerst immers het idee dat jezelf bepaalt wie je bent.

 

Wij hebben dringend instrumenten en programma's nodig om kinderen te leren omgaan met stresssituaties en om hun socio-emotionele ontwikkeling te bevorderen CM-stresstest 2009, Christelijke Mutualiteiten .

 

De "positieve stress"-symptomen :              

 

Kortstondige positieve stress draagt bij tot :

 

    • toegenomen alertheid en concentratie

    • toegenomen creativiteit

    • stimulans van de spier- en hartfunctie

    • verhoogd uithoudingsvermogen en weerstand tegen pijn

    • betere longfunctie

    • hogere glykemie voor meer energie (voor vecht/vlucht reactie)

    • hogere efficiëntie

    • verbeterde immuniteit

    • ...

 

De "negatieve stress"-symptomen :              

 

Tegenover eenzelfde stresssituatie reageren bepaalde personen verschillend : sommige passen zich vlot aan, andere ontwikkelen wat wij noemen "aanpassingsstoornissen". In de verwerking of oplossen van een "conflict" of "trauma" zien we dikwijls symptomen zoals moeheid, hitte, zweten, zwelling, ontstekingen en pijn. Het lichaam is dan druk bezig de gevolgen van de stress zoals verzuring... op te ruimen. Mensen die bv. een nieuwe job, partner... vinden na een ontslag of scheiding zullen deze symptomen wel herkennen. Zij maken deel uit van de emotionele genezing. Het zijn tekenen van chronische stress. 

 

Als dat te lang duurt, krijg je problemen die een mengvorm zijn van het psychologische én het lichamelijke. Het meest eenvoudige voorbeeld is burn-out: is dat een lichamelijk of mentaal probleem? Het is beide. Net zoals chronisch vermoeidheidssyndroom, ADHD… De problematieken zijn veranderd.

 

We leren niet meer om te gaan met frustraties. We lijden collectief aan beschermingszucht. De bekwaamheid om te leven met een weerbarstige werkelijkheid en hardnekkige tegenslagen is stelselmatig afgenomen. We kunnen steeds minder weerstand bieden als het even tegenzit, omdat we ondergedompeld worden in een cultureel bad van kwetsbaarheid, zachtheid, weekheid en slachtofferschap... Beter ware minder aandacht en minder respect voor kwetsbaarheid en weekheid te hebben, en meer bewondering voor weerstandsvermogen en veerkracht.

 

Een van de belangrijke oorzaken van burn-out is gelinkt aan je grenzen te vaak en te langdurig te overschrijden: je doet te veel, je kunt niet ‘nee’ zeggen, je hebt een grote prestatiedrang, je neemt geen rustmomenten meer, je wilt dat alles perfect is, je put je lichamelijk, mentaal en emotioneel uit.

 

Vroeger heerste er nog mededogen, paternalistisch misschien, maar met compassie. Nu is er alom onzekerheid: de politieke wereld, de bankwereld, de sociale omgeving, de cultuur, het klimaat, alles kantelt, niets is zeker.

 

De kunst is om adaptief veerkrachtig worden, want naast weerbaarheid is ook wendbaarheid onontbeerlijk. Het is het vermogen om effectief en snel in te spelen op veranderende omstandigheden en verandering te omarmen in plaats van ertegen te vechten. In de evolutieleer geldt de wet van de sterkste, maar eigenlijk gaat het om wie zich het best aanpast aan wijzigende omstandigheden.

 

 

Fysische symptomen :

 

    • verhoogd hartritme

    • hartkloppingen

    • hoofdpijn

    • zweten

    • snelle ademhaling

    • gespannen spieren

    • gebalde vuisten

    • gespannen kaken, tandengeknars

    • maagproblemen

    • krampen, diarree

    • concentratieproblemen

    • vermoeidheid, slaap- en inslaapproblemen

    • gewichtstoename : een verhoging van het stresshormoon cortisol doet ook de concentratie van een ander hormoon Adamts1 stijgen, en omgekeerd ; Adamts1 wordt vrijgesteld door vetcellen en bevordert hun uitzetting  ; Al spelen er bij gewichtstoename ook gedragscomponenten mee. Veel mensen – mannen en vrouwen – gaan bij stress emo-eten en kunnen dus verdikken, terwijl anderen van stress net een knoop in de maag krijgen en eerder gewicht verliezen. Er is dus vaak een samenspel tussen gedrag en de biochemische component van cortisol.

    • verlaagde immuniteit : weet je, die steeds weerkerende verkoudheid...

    • andere : meer herpes-aanvallen (bij besmette personen) : stress is een lysine-rover

    • ...

 

Daar deze personen er niet in slagen hun emoties te beheren, resten hun 4 mogelijke reflexreacties : de strijd verder zetten, vluchten, zwijgen (laat maar) of toegeven (zich schikken naar de tegenpartij door zich volledig aan hem te onderwerpen).

 

Doch op termijn gaat ook de mentale veerkracht eronder lijden met :

 

Psychische symptomen :

 

    • vermoeidheid, uitputting

    • prikkelbaar

    • agressieve reacties

    • inwendig onrust

    • lusteloosheid en gebrek aan enthousiasme

    • sociaal isolement

    • mijdgedrag

    • stemmingswisselingen

    • sombere gedachten

    • angst

    • schuldgevoelens

    • besluiteloosheid

    • piekeren

    • huilen

    • ...

     

    • burn-out : de overtreffende trap van overspanning. Gedurende de "burn-in" periode bouwen verschillende oorzaken stress vanbinnen op (burn-in) en ervaar je steeds meer signalen dat het lichaam opraakt. Het kalmer aandoen is dan de enige oplossing. Het contact met de natuur, maar ook cognitieve psychotherapie (Mindfulness : zie verder) kunnen helpen. Een burn-out hangt immers nauw samen met depressiviteit. Zijn eigen limieten erkennen en aanvaarden, laten toe dezelfde uren en taken opnieuw op te pakken. Maar op een andere manier... In wezen gaat het erom hoe je stress de baas kan. Veel werknemers kennen wel stress, maar ze zijn veerkrachtig waardoor ze met voldoende rust weer rechtkrabbelen als ze eens tegen de grond gaan. Zoals je batterij van je smartphone platgaat, is dat niet erg wanneer je ze weer kan opladen...

    • myalgische encefalopyelitis (ME - auto-immuunziekte van het centraal zenuwstelsel) of verkeerdelijk "chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS)".

    • ...

 

Anderzijds beïnvloedt stress ook de reproductiefunctie : stress verhoogt het gehalte Prolactine (zie "Activiteit en kenmerken van hypofyse-hormonen") wat een negatieve impact heeft op de ovulatie, de innesteling en de baarmoedercontracties. Stress kan zo leiden tot vruchtbaarheidsproblemen.

 

Ook zou stress op lange termijn het risico op chronische aandoeningen zoals type 2-diabetes verhogen .

 

De fysiologie van stress :              

 

Stress is een fysiologische reactie op de omgeving en is innig verbonden met een emotie : onze interne ruimte (onze gevoelens, onze emoties...) reageert volgens de prikkelingen die van buiten komen.

 

Een emotie/stressreactie lokt onmiddellijk een hormonale verandering uit, alsook een reactie thv de glia-cellen (zenuwweefsel). Dit hormonaal antwoord start initieel in de hypothalamus en hypofyse.

 

Glia-cellen vormen het grensvlak tussen enerzijds het rode bloed, dat zuurstof aanbrengt, en anderzijds de neuronen, die tot de bleke weefsels behoren. Ze behoren tot de macrofagen (zie : "Fagocytose").

 

De initieel bij stress vrijgesteld hormonen activeren op hun beurt de bijnieren, die uiteindelijk de vrijstelling van reactieve stresshormonen  zullen uitlokken. Zij staan in voor gepaste aanpassingsreacties in heel het organisme.

 

Voor hun werking hebben de bijnieren mangaan en calcium nodig, die door osteoclasten uit het botweefsel kunnen worden vrijgesteld. Calcium is in alle lichaamscellen actief, en dus ook in alle metabolismen. Calcium is vooral onmisbaar voor de werking van glia-cellen

 

Glia-cellen zijn essentieel voor alle bleke weefsels in ons lichaam (hersenen, schildklier, pancreas, bijnieren, ovaria, teelballen, retina, stembanden, thymus...). Al deze weefsels zijn bleek omdat hun zuurstofvoorziening wordt verzekerd door calcium (in plaats van door ijzer in rode weefsels).

 

Calcium is dus het actieve element in alle metabolismen  :

 

Beenmetabolisme (skelet als potentieel reserve van calcium)

> bloedcirculatie

> bleke weefsels (zuurstofvoorziening)

> endocrien systeem (hormonen)

> zenuwstelsel (glia-cellen)

> lymfestelsel (witte bloedcellen)

> spierstelsel (en alle cellen)

 

 

Onze bijnieren, zoals alle endocriene systemen, werken continu (zelfs als we slapen) en hun werking wordt door emoties/stress versterkt.

 

Evenredig met de activiteitsverhoging, zullen ook de behoeften aan mangaan en calcium toenemen. Zolang de reserves in de beenderen de nodige elementen kunnen leveren, gaat alles goed ; indien de osteoclasten er niet meer in slagen voldoende calcium en/of mangaan vrij te stellen, geraakt de werking van de bijnieren en verder van de glia-cellen verstoord... Zo ontstaat somatisering. Zie ook : "Ziekte, wat is dat?".

 

Permanent wordt de kwaliteit van het "terrein" van een persoon gemoduleerd door de verschillende stress-invloeden (fysiologische, psychische) die niet noodzakelijk zich lichamelijk uiten (somatisering) maar die, eenmaal een bepaalde drempel bereikt, door ons brein als gevaarlijk worden bevonden. Ziekte is dan een uitweg om te overleven : de stress verplaatsen naar een doelorgaan, zodat tijd wordt gewonnen om de onderliggende conflictoperatie op te lossen.

 

Onmiddellijke fysische gevolgen van een emotie/stress reactie : storingen thv

 

 

 

 

Een volledige stresscyclus omvat :

 

    • impuls met als gevolg de vrijstelling van adrenaline (lichaam)/noradrenaline (hersenen) voor de vecht/vlucht-reactie

    • beslissing : vechten of vluchten

    • actie

    • resultaat

    • evaluatie

    • beloning

    • rust

 

Het niet doorlopen van de volledige stresscyclus geeft aanleiding tot chronische stress. Wat leidt tot een voortdurend verhoogde cortisolproductie. De oorzaak kan psychologisch zijn (prestaties, familie, perfectionisme...), chemisch (voedselgif, vervuiling...) en/of fysiek (te veel sporten, te veel werken...). 

 

Opgelet : Er bestaat ook een stille onbewuste stress: mechanisch met je voeten tikken, op je nagels bijten, je knokkels kraken, dikwijls in gedachten verzonken raken...

 

Vooral chronische stress maakt mensen ziek (zwaarlijvigheid, hoge bloeddruk, beroerte, diabetes). 27% van de Belgen lijdt aan een chronische ziekte. Het is de belangrijkste oorzaak van gezondheidsverschillen tussen mensen. Symptomen zijn abnormale gewichtstoename, verhoogd triglyceridengehalte, laag HDL-cholesterol, hoge bloedsuikerspiegel en hoge bloeddruk.

 

 

De stress-hormonen :

 

In totaal zijn zeker 6 hormonen betrokken : ACTH of corticotroop hormoon, adrenaline, noradrenaline, cortisol, oxytocine en vasopressine.

 

Hun inwerking Interview met Pr Martine Duclos, Service de Médecine du Sport et des Explorations Fonctionnelles, CHU Clermont Ferrand, 13 oktober 2011 (destinationsante.com) :

 

Bij stress maakt je lichaam adrenaline aan, waarvan je alert wordt, en cortisol, waardoor je langer in die verhoogde staat van paraatheid kunt blijven. Het probleem komt er als die cortisol voortdurend wordt aangemaakt en te lang in je lijf blijft. Na elke shot adrenaline moet je terug een kalme periode ingaan zodat die cortisol kan worden afgebouwd.' Gebeurt dat niet en blijft je dus de hele tijd onder stress staan, dan kan dat tot problemen leiden. Al voelt je dat niet meteen: Je denkt dat je superman bent, maar op dat moment is zich dat aan het wreken want je lichaam kan die cortisol niet meer kwijt. Een en ander leidt bijvoorbeeld tot de misschien herkenbare situatie waarbij je ziek wordt op de eerste dagen van uw vakantie. Door te lang onder stress te zitten, raakt je immuunsysteem namelijk uit balans.

 

    • ACTH (hypofyse) :  stimuleert de bijnieren, voor de vrijstelling van cortisol (zie : "Controle van cortisol").

 

    • Adrenaline (bijnieren) / noradrenaline (hersenen) bereidt het organisme voor op haar reactie op stress : verhogen van het hartritme en van de ademhaling, alsook van de bloeddruk.

 

Fenylalanine   >   Tyrosine   >   Dopa   >   Dopamine   >  via vit C  >   Noradrenaline   >  Adrenaline

 

      • dopamine en noradrenaline werken samen : bij lage waarden heb je weinig energie en motivatie, met hogere stressgevoeligheid en psychische klachten door stress.

        • de ATP-productie via de Krebscyclus is vertraagd waardoor

          • van een aerobe stofwisseling naar een anaerobe wordt overgegaan

            • met verhoogde lactaatvorming of verzuring en hogere oxidatieve belasting

              • de nitrering van tyrosine bv. kan zo tot neurodegeneratie, ontstekingstoestanden en celdood leiden wat op termijn gelinkt wordt aan het ontstaan van hartziekten, chronische pijn, kanker, vroegtijdig verouderen...

      • dopamine en acetylcholine werken samen :

        • bij activatie van het parasympathisch ZS geven de neuronen acetylcholine vrij : hierdoor vertraagt de hartslag

        • bij activatie van het sympathisch ZS stijgt het dopamine-gehalte, en vervolgens het gehalte aan noradrenaline : versnelling van het hartritme.

 

 

    • Cortisol (bijnieren) moet zorgen dat de hersenen voldoende energie krijgen om de stress "het hoofd te bieden". Cortisol komt o.a. tussen bij de regeling van de bloeddruk, van de hartfunctie en van de immuunrespons.

 

Pregnenolon  ---> progesteron  --->  cortisol  ---> activeert adrenaline

 

Cortisol bereikt via de bloedbaan allerlei cellen en ook de hersenen. Op deze wijze krijgen de hersenen feedback over de hoeveelheid cortisol dat circuleert in het organisme. Hierdoor kunnen de hersenen continu de hoeveelheid ervan aanpassen. Een stressgerelateerde cortisoltoename vindt indirect plaats via de tussenkomst van verschillende hormonen in het bloed (en dus niet via het zenuwstelsel). Hierdoor gaat het effect van dit systeem op de organen wat trager. Bij een stressreactie reageert als eerste een zeer snelle parasympathisch gereguleerde reactie (bv. verhoging van de bloeddruk), vervolgens na enkele seconden de iets tragere sympathische reactie (en ook meer adrenaline) en tot slot de cortisolvrijstelling als traagste reactie.

 

Omgekeerd, bij de afbouw van de stressreactie, herstelt het parasympathisch systeem zich snel, duurt de afkoeling van het sympathisch systeem wat langer (afbraak van adrenaline) terwijl de effecten van cortisol heel lang aanblijven. Een cortisolverhoging in het bloed als antwoord op een stressreactie werkt niet alleen aanvullend op de rol van adrenaline, maar onderdrukt in noodsituties ook belangrijke processen in het organisme, zoals groei, herstel, vertering en immuunsysteem (cortisol is een krachtige ontstekingsremmer).

 

Cortisol speelt ook nog een rol in de regulatie van de stofwisseling en in de energiehuishouding (beschikbaarheid van glucose met een hyperglycemiërende actie, omzetting van vetten en eiwitten). Hiervoor fluctueert de bloedconcentratie van cortisol gedurende de dag, in functie van de energievoorziening.

 

Waar de activiteit van het autonoom ZS (en adrenaline) vooral een "verdedigingsreactie" is die aanzet tot vechten/vluchten of tot "freeze" (niet kunnen kiezen tussen vechten/vluchten), is de aanmaak van cortisol een "verslagen" reactie, die de schade door te veel adrenaline kan beperken. De concentratie cortisol in het bloed gaat pas stijgen bij oncontroleerbare psychologische distress : stressvol het onderspit delven zoals afgaan in publiek, voor schut staan, verlies van sociale status...

 

Het hormoon cortisol staat dus in relatie tot psychologische (di)stress. De stressreactie bestaat hier meestal uit een lichamelijke alarmfase (vergelijkbaar met de vecht/vlucht reactie van het autonoom zenuwstelsel), een weerstandsfase met de aanmaak van cortisol (de "ik ben verslagen" reactie) en de uitputtingsfase met stressfysiologische overbelasting (weerstandsverlies met schadevorming) (Hans Selye).

 

Cortisol verhoogt bij stress de beschikbaarheid van glucose met een hyperglycemiërende actie, omzetting van vetten en eiwitten via de gluconeogenese (aanmaak glucose uit lactaat en aminozuren uit de spieren). Initieel is de gluconeogenese een glucose-sparende route om de hersenen permanent met glucose te voorzien. Eiwitten worden dan niet meer gebruikt voor de spieropbouw (anabool) maar gaan naar de lever om via de gluconeogenese omgezet te worden naar glucose (katabool).

 

Tijdens stresssituaties versnelt het verbruik van glucose en gaat de gluconeogenese de voorraad glucose in de lever verhogen. Deze route verbruikt veel niacine (vit B3) en biotine (vit B8), alsook de aminozuren  glutamine, alanine en vertakte aminozuren leucine, isoleucine en valine. Een verhoogde gluconeogenese zal ook vetten mobiliseren uit de vetweefsels om glucose te recycleren. De mobilisatie van vetten uit de vetweefsels gedurende een door stress geïnduceerde glucopenie (tekort aan glucose) leidt tot de hydrolyse van vetten tot vrije vetzuren en glycerol. Dat glycerol wordt als precursor gebruikt om glucose te recycleren (20%) via de gluconeogenese. Een versnelde gluconeogenese leidt uiteindelijk tot vermoeidheid door nutritionele uitputtingsverschijnselen.

 

De cortisol-insuline connectie :

 

Stress ---> cortisol ↑ ---> Gluconeogenese ↑ ---> Insuline ↑ ---> lichaamsvet ↑, diabetes ↑, cholesterol ↑

 

Zie ook : "Neurotransmitters".

 

    • Neuropeptide Y : behoort zoals noradrenaline tot het sympathisch ZS. Het is dus een vasoconstrictor maar vooral remt de vrijstelling van parasympathische neurotransmitters (acetylcholine en het neuropeptide VIP (vasoactive intestinal peptide)). Hierdoor oefent het neuropeptide Y ook een secretieremmende activiteit uit op het verteringsstelsel door het VIP te blokkeren (zie ook : "Darmhormonen"). Neuropeptide Y wordt in neusspray met succes gebruikt in de behandeling van het posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) bij ratten .

 

    • Oxytocine (hypofyse) komt o.a. tussen in het gedrag in gezelschap ; haar productie stijgt door de nabijheid van andere mensen en zorgt ervoor dat we ons gelukkig samen voelen. Dit hormoon activeert de beslissingszones in ons rationeel brein (prefrontale cortex), wat ons zelfzekerder maakt en ons openstelt voor de mening van anderen. Oxytocine is ook betrokken bij de relatievorming tussen moeder en kind.

 

    • Vasopressine of antidiuretisch hormoon ADH (hypofyse) : regelt het urinedebiet en de bloeddruk. Vasopressine speelt een belangrijke rol bij de beheersing van angstgevoelens.

     

    • Adenosine wordt vrijgesteld bij stress. Wanneer adenosine zich hecht aan de A2A receptoren aanwezig op bruin vetweefsel wordt de verbranding ervan sterk gestimuleerd. In tegenstelling tot de cellen in bruin vet bezitten cellen in wit vet geen A2A receptoren. Het activeren van deze receptor stimuleert het adenylaatcyclase, met als gevolg verhoging van de cyclisch AMP-productie (cAMP), gevolgd door remming van de calcium-heropname wat leidt tot relaxatie van de gladde spieren en vasodilatatie.

 

Zie ook : "Activiteit en kenmerken van hypofyse-hormonen".

 

 

Het adrenaline-antwoord (acute stress-situatie) :

 

Er bestaat een constante relatie tussen die twee ruimten : onze eigen binnenruimte en de uitwendige omgeving. Deze relatie wordt gedragen door twee tegengestelde bewegingen die verschillende fysiologische systemen sturen :

 

    • de beweging die de fysiologie van de stress stuurt, gaat van binnen naar buiten : actie, agressie, vechten, aanvallen, gaan lopen, ageren, angst, stress...

 

    • de beweging die de fysiologie van de recuperatie stuurt, gaat van buiten naar binnen : deze beweging regenereert de eigen binnenruimte : stoppen, eten, zich ontspannen, huilen, herstel, groei, creativiteit...

      • deze beweging stuurt het neurovegetatief of parasympathisch autonoom zenuwstelsel (serotonine) en leidt tot interne herharmonisatie en opruiming : vertragen van het hart- en ademhalingsritme

        • ook tranen die de overmaat ACTH en adrenaline helpen elimineren, maken deel uit van het neurovegetatief zenuwstelsel : huilen ontspant en maakt zo kalm en relax. Samen met een goede nachtrust en meditatie helpt wenen bij het beheren van stress.

        • vrouwentranen maken mannen minder agressief, reduceren hun fysiologische arousalparameters en hun testosteronproductie.

 

Bij stress treden beide mechanismen niet na elkaar op maar gelijktijdig om ongebreidelde reacties zoals hartritmestoornissen, hypertensieopstoten en nierblokkade te voorkomen.

 

Het niet doorlopen van de volledige stresscyclus (de impuls met als gevolg de vrijstelling van adrenaline voor de vecht/vlucht-reactie) zorgt voor problemen.

 

Het probleem ontstaat wanneer we van de eerste beweging op een verkeerde manier gebruik maken : zo weten we dat, wanneer we eten, ons gevoel ons zegt open en ontspannen te zijn. De bedoeling is toch te recupereren! Wanneer we echter uit het vuistje een broodje eten terwijl we door de straat lopen, doen we beroep op de fysiologie van de actie naar buiten (lopen) en tegelijkertijd, op de inwendige recuperatie-organen (de maag in dit voorbeeld). Wat er op neer komt dat de twee actieve fysiologische systemen in contradictie treden : het orthosympathische gaat het parasympathisch ZS overheersen. Dit is het geval bij 90% van de mensen. Om aan deze situatie te verhelpen, zie verder bij "Praktisch".

 

Wanneer wij echter de energie voor de stressactie gebruiken om echt te ageren, dan stelt er zich geen probleem. Maar indien deze energie niet wordt gebruikt, kunnen problemen opduiken. Wij kunnen wel de stressactie onderdrukken, maar het fysiologisch actiesysteem zal blijven doorwerken. Dit onderdrukken kan zich keren tegen het organisme en zich uiten via verscheidene psychosomatische stoornissen zoals ongerustheid en angst.

 

    • ongerustheid is in de eerste plaats een normale natuurlijke reactie. Deze emotionele toestand is gebaseerd op 3 fundamentele pijlers : de perceptie van een dreigend gevaar, reëel of onbepaald, een afwachtend houding tegenover dit gevaar en een gevoel van desorganisatie door het besef (tijdelijk?) helemaal niet te kunnen ingaan tegen dit gevaar. Ongerustheid wordt pas pathologisch wanneer zij een bron wordt van diep en overdreven verdriet, dat blijft aanhouden waardoor het sociaal, relatie- en fysiologisch functioneren ongunstig wordt beïnvloed.

 

    • angst verschilt van ongerustheid door de intensiteit van de schrikreactie. Angst wordt veroorzaakt door een onverklaarbare intense, plotse schrikreactie gevoed door een gevoel van dreigend gevaar, of optredend na een onrustwekkend feit of een traumatische ervaring. Deze reactie gaat gepaard met kenmerkende neurovegetatieve stoornissen (spasmen, dyspnee, tachycardie, zweten...).

 

Noot :

Bètablokkers (o.a. propranolol) verminderen het effect van stresshormonen zoals adrenaline en noradrenaline. Kankeronderzoekers begonnen zich eraan te interesseren toen uit dieronderzoek bleek dat de tumorgroei beïnvloed werd door de stressrespons.

 

De adrenaline-weg komt veel voor bij mensen met een dominant karakter of bij mensen die ageren tegen de stresssituatie in. Klaar voor actie.

 

 

Het histamine-antwoord (acute stress-situatie) :

 

Het histaminerg systeem in de hersenen moduleert het ritme slaap/waak, de voedselinname en/of de toename van het lichaamsgewicht (Kummerspeck), alsook de aandacht en de waakzaamheid. Bij acute stress en ontstekingen stijgt de histaminespiegel.

 

Histamine heeft ook een perifere impact : via de H1-receptoren met verwijding van de kleine vaten, contractie van de darmspieren en van de bronchi, vrijstelling van zoutzuur in het maagsap, versnelling van het hartritme, relaxatie van de uterusspieren. Het speelt daarnaast via de H2 receptoren een belangrijke rol bij het ontstaan van de ontstekingsreactie, van de anafylaxie-reactie en bij intolerantie- en allergiereacties.

 

In de maagwandcel en in het zenuwstelsel wordt histamine constant aangemaakt en terug afgebroken (volgens een feedback-mechanisme). Indien echter het histamine-effect zichtbare of voelbare proporties aanneemt, is er met dit mechanisme iets fout gelopen. Acute stress kan de uitlokkende factor zijn.

 

 

Het cortisol-antwoord (chronische stress-situatie) :

 

Ons stresssysteem heeft een dagritme : normaal vertoont het organisme een cortisolpiek 's morgens (zie : "Bioritmen") die in de loop van de dag vervlakt tot een relatief zwak niveau. Stress genereert opstoten van adrenaline die een permanente agitatie onderhouden en de cortisolcyclus verstoren (wat ook de immuniteit doet dalen). Mensen met een stressprobleem hebben inderdaad een verstoord dagritme : ze zijn 's nachts gespannen, worden middenin de nacht al wakker en blijven ook tijdens de dag gespannen. Bij constante stress gaat de hypofyse, via de hypothalamo-hypofyse-bijnieras (HHB-as), de vrijstelling van cortisol stimuleren om de glykemie tijdens de dag permanent voldoende hoog te houden. Deze secretie kan op termijn inflammatoire en allergische aandoeningen uitlokken. Bovendien wordt vermoed dat mensen al een tijdje voor ze een depressie of angststoornis krijgen, een verstoord en overgevoelig stresssysteem hebben.

 

Al de schermen rondom ons (smartphone, tablet, laptop, desktop, spelcomputer...) zenden blauw licht uit dat 's avonds de aanmaak van melatonine verstoord maar ook de bijnieren prikkelen zodat 's morgens te weinig cortisol kan worden aangemaakt. Doordat we het 's avonds aanjagen komen we het 's morgens tekort en geraken we moeilijk uit ons bed.

 

Chronische stress brengt het sympathische en parasympathische zenuwstelsel, de twee takken van het autonome zenuwstelsel, stevig uit balans. Normaal gesproken is de inspanningstak inactief als de ontspanningstak actief is en omgekeerd.

 

De stress stapelt zich op (chronisch), je kan het leven niet meer aan. Dit kan leiden :

 

 

Bij mensen met een burn-out lijkt het alsof de ontspanningstak gebroken is. Ze kunnen nog heel goed actief zijn, maar niet goed meer ontspannen. Iedereen zegt je dat je rust moet houden, maar je lichaam vindt de weg niet meer naar die ontspanningsmodus. Je bent moe, maar kunt niet slapen. De stresshormonen adrenaline en cortisol houden je lichaam voortdurend in een soort waakstand.

 

Een overmaat cortisol verstoort de serotonine-receptoren van de cellen in de limbische en hippocampus-zone, wat leidt tot cortisoldepressie. Deze situatie gaat gepaard met passiviteit, chronische vermoeidheid, gewichtstoename, verteringsproblemen (colitis, zweren), huidproblemen, immuniteitsverlies, diabetes of hypoglycemisch terrein, cholesterolstijging, hart- en vaataandoeningen, depressie, geheugenstoornissen, dementie... Omdat hierbij het negatief feedbackmechanisme voor de aanmaak van cortisol niet meer wordt gestimuleerd, wordt de vrijstelling ervan niet meer afgeremd. Zo geraakt het organisme in een vicieuze cirkel, waar niet meer uit te ontsnappen is.

 

Stress : cortisol ↑ > insuline ↑ > insulineresistentie ↑ > insulinegevoeligheid ↓ > hyperglykemie > Diabetes

 

Chronische blootstelling aan emotionele stress zoals onrust, schrik en angst verhoogt het risico op een MCI (mild cognitive impairment) dat wordt beschouwd als het inleidend stadium van de ziekte van Alzheimer (bij senioren met hoge cortisolwaarden in hun bloed ziet men ten andere een kleinere hippocampus en minder goede resultaten bij geheugentesten ). Stress kan ook de oorzaak zijn van minder goede geheugenprestaties bij personen met een genetische aanleg voor Alzheimer.

 

Chronische blootstelling aan stress doet de niveau's van DHEA, Testosteron en hGH (groeihormoon) dalen.

 

De cortisol-weg komt eerder voor bij mensen die zich laten domineren of die gelaten een stresserende situatie ondergaan. Een situatie die potentieel elke poging tot actie afremt.

 

Hoe best reageren?

 

De stress-energie gebruiken :              

 

Artsen geven in het algemeen voorrang aan het behandelen van ziekten die verband houden met stress in plaats van ze te voorkomen. Volgens onderzoek zou dit te wijten zijn aan tijdsgebrek : artsen hebben het gevoel over te weinig tijd te beschikken om met hun patiënten over stressbeheer te spreken. Stof tot nadenken...

 

Nogal gemakkelijk wordt een stress-situatie gemedicaliseerd. De fout die hierbij wordt begaan is stress te beschouwen als een ziekte, en haar symptomen te behandelen met antidepressiva. In plaats van te proberen de oorzaken van deze overgevoeligheid te doorgronden verkies je haar te onderdrukken.

 

Je vergeet hierbij echter dat deze fysiologische reacties ook een stimulans inhouden : zij stuwen de persoon oplossingen te zoeken, terug recht te kruipen, terug een evenwicht te vinden. Door stress te medicaliseren gaat men voorbij aan andere oplossingen die eenvoudiger en menselijker zijn zoals  :

 

    • Bewegen : ontspanning door inspanning.

 

      • bewegen is een van de oplossingen om de stress-energie te gebruiken  : het beoefenen van een fysische activiteit gedurende 3 uren per week doet wonderen! Het is dé manier om stress-energie op een positieve manier te beheren ; bewegen zorgt dat de opgestapelde adrenaline, die verantwoordelijk is voor allerlei ongemakken, opgebruikt wordt.

 

      • met het accent op de activiteiten die de aandacht opeisen : stress kan zich immers voordoen als een toestand van mentale hyperexcitatie met steeds terugkerende gedachten en beelden die blijven ronddwalen in de geest.

 

Zie ook : "Bewegen, bewegen, bewegen".

 

 

    • Correct uitademen :

 

      • stress is de voorbereiding op een actie : we voelen ons in gevaar en wij stellen ons op om op te treden : in de greep van een emotie blokkeert de ademhaling en schakelt het organisme over op hyperventilatie.

 

      • maar eenmaal dat de stresstoestand ophoudt te bestaan, blijven emotionele en overgevoelige personen "slecht" ademen, hun ademhaling blijft oppervlakkig... Zij moeten zich forceren om correct te blijven ademhalen wanneer een stresstoestand zich voordoet.

 

      • om het evenwicht te herstellen, om zich goed in z'n vel te voelen, is het belangrijk correct te leren uitademen ; dit her-aanleren kan gebeuren op een zachte manier, door het dagelijks inlassen van langere en "bewuste" uitademingsoefeningen...: correct ademen is essentieel voor een goede gezondheid. Dan brengt bewust ademen rust...

 

Zie ook : www.breathfulness.nl

 

 

    • Stress uit de voeding halen  :

 

      • met minder suiker, chemische e-nummers, bestrijdingsmiddelen, en allergenen/intoleranties (vermijd in ieder geval zuivel en tarwe).

 

 

    • Fysisch ontspannen : uitloggen. Leef ook soms "offline".

 

      • raak je de opgestapelde stress-energie niet kwijt via actie, dan blijft de spierspanning, wat op termijn inflammatie uitlokt (spierpijnen). Dit gaat gepaard met een hoog verbruik van magnesium.

 

      • een tekort aan magnesium leidt op termijn tot een neuromusculaire hyperexcitatie met krampen, slaap- en concentratiestoornissen, prikkelbaarheid, vermoeidheid en uitputting. Het verlies aan magnesium zal blijven duren zolang de emoties niet onder controle geraken.

 

      • naast magnesium-supplementen is elke relaxatie-techniek (zonder beperking deze keer), die bijdraagt tot het welbehagen en die een positief effect oplevert, aan te bevelen.

 

 

    • Psychisch ontspannen : deconnecteren. Leef ook soms "offline".

 

      • door het aannemen van een bepaalde levensfilosofie : zich isoleren van het negatieve en het positieve benadrukken.

        • vermijd de personen die telkens hun mislukking proberen uit te leggen of op anderen over te brengen ; je kan je toch minstens afschermen voor hun manier van denken.

        • al wat goed gaat, komt niet van zelf : het loont de moeite hetgeen goed gaat te belichten en het niet te beschouwen als de normaalste zaak van de wereld.

        • accepteer wat je niet kunt veranderen.

 

      • ideaal is de stress op het moment zelf van de situatie te beheren : wanneer de beweging optreedt die de fysiologie van de stress stuurt (sneller hartritme, kortere ademhaling, gespannen spieren...) kunnen omschakelen naar de fysiologie van de recuperatie (zie hoger). Het gevoel van controleverlies is een van de grootste oorzaken van het onaangename gevoel bij stress.

 

      • het lichamelijk en geestelijk loslaten zijn technieken die hierbij kunnen helpen : verschillende technieken bestaan, elke techniek heeft haar voordelen : taï chi chuan, yoga, shiatsu, sofrologie... Adem enkele minuten bewust. Dit onderbreekt de stroom van gedachten, de geest richt zich dan weer op de adem, op het lichaam en dat ontspant. Meditatie stelt je in staat terug te keren naar het heden, om beter te begrijpen wat er gebeurt in het heden, in het lichaam, in de gewaarwordingen, moment na moment. Zo gebruik je je lichaam als therapeutische tool...

 

      • het komt er op aan bewust te worden van je lichaam, van je ademhaling, van je fysische en mentale toestand, van je emotioneel, intuïtief en creatief zijn, van je spanningen en deze rap te kunnen loslaten. Dit is eigenlijk een zoektocht naar kennis over jezelf met als doel fysisch en mentaal beter het dagelijkse leven te overleven. En het werkt.

 

      • contact met de natuur is stressreducerend en concentratieverhogend. Op lange termijn is het contact met de natuur (vitamine G) gunstig voor psychische aandoeningen (angststoornissen, depressie...), maar ook voor problemen geassocieerd met de luchtwegen, zoals astma, en voor aandoeningen gerelateerd aan bewegen zoals diabetes. Onze ogen zijn immers evolutionair afgestemd op de natuur, waardoor we het beeld prettig vinden en het ons geen moeite kost ernaar te kijken. Contact met de natuur herinnert ons aan vroegere tijden zonder die steeds aanwezige stress (lawaai, verkeer, vervuiling, stadsomgeving, werkomgeving...) en laat ons terug de veranderingen in de natuur, de seizoenen, het leven... ontdekken. Eenmaal dat we ons terug verbonden voelen, zorgt het contact met de natuur voor een rustgevend effect. De natuur draagt wel degelijk bij tot een goede gezondheid !

 

 

    • Tijd beheren, tijd om te leven...  : zorg voor "me-time"

 

      • goed stressbeheer kan enkel wanneer we anders omgaan met tijd : wij lopen veel, te veel, veel te veel.

       

      • werk slimmer, niet harder : werk eerst de belangrijke dingen af, schakel je mailbox en de sociale media uit tot op het einde van de werkdag... 

 

      • zelfs de tijd om te stoppen ontbreekt ; het gaat er niet over met alles te stoppen, maar juist om elke dag enkele kleine stopmomenten in te lassen : de tijd om te praten, om een thee te drinken, de tijd om eens (uit) te blazen... Banden met anderen onderhouden, praten met vrienden, collega's, familie... vormen een krachtige anti-stresskuur.  

 

      • het is van vitaal belang pauze-momenten in te lassen : je moet eens kunnen blazen, uitademen, om te rusten, om te recupereren...

 

      • de weldaad van aandacht : het actieve leven (vita activa) kennen wij allemaal ; doch, in tegenstelling van wat wij denken, is het tegengestelde niet "vita passiva" maar "vita contemplativa" : het beschouwelijk leven, het actieve "binnen"leven. Het is niet óf actief óf ontspannen, maar het is én actieve rust én rustige activiteit. Het tegenovergestelde van stress is aandacht. Aandacht voor jezelf. Jezelf voeden met een goed boek, met reflectie en meditatie, met muziek...

 

Luister!

 

 

    • En ook...  :

 

      • met succes stress en stresstoestanden bestrijden vereist een aanpassing : deze aanpassing verloopt gemakkelijker wanneer de blootstelling aan stress een beperkte of helemaal geen hormonale verstoring uitlokt :

        • leren zich doen gelden is een goede manier om stress te bestrijden door eerder in te werken op de oorzaken dan op de uitwendige symptomen. Het gaat erom je noden en gevoelens te leren uiten en van anderen te eisen dat zij deze respecteren. Maar het behelst ook het beheersen (zonder miskenning) van je eigen negatieve gevoelens (woede, agressie, frustratie, jaloersheid...) zodat je ook anderen kan respecteren.

        • aanpassen houdt in voorbereid en bekwaam te zijn, na een stressreactie, de homeostase  terug te herstellen : adaptogene planten (zie "Praktisch") zijn bekwaam het organisme te helpen bij het verwerken van negatieve fysieke, chemische of biologische stress, kunnen een niet specifieke weerstand tot stand brengen. Dikwijls beschouwd als metabole regulatoren verhogen zij dus de niet-specifieke weerstand van het organisme tegen stress.

 

Indien we erin zouden slagen deze enkele regels in het dagelijkse leven toe te passen, zou dat de kwaliteit van ons leven ten goede komen. Toch kan het gebeuren dat problemen de geest blijven vertroebelen : om een probleem op te lossen, moet je soms ook kunnen relativeren, geduld oefenen, afstand nemen, loslaten... zonder iets weg te dringen, je slaap verzorgen, rustig en gezond eten, vrede zoeken, jouw boom vinden (aarden)...

 

Wat is jouw "ikigai"? Jouw reden van bestaan?

 

Meditatie en Mindfulness kan hierbij helpen (zie verder).

 

Praktisch :              

 

We moeten toegeven dat "eten" dikwijls een banale reactie is op stress. Deze benadering is essentieel doch wordt verwaarloosd.

 

Voeding kan een goede hulp betekenen in de strijd tegen stress : maar de meest voorkomende reactie op stress is dikwijls nog meer eten. Door eten dempen we onze angsten : eten vormt immers de eerste band tussen moeder en kind en betekent geborgenheid.

 

Willen we "anti-stresssen" dan zullen we, in plaats van te kiezen voor enkel met plezier geassocieerde vetrijke of gesuikerde voedingsmiddelen, beter kiezen voor een voeding die geassocieerd wordt met plezier én met welzijn.

 

Een gestresseerd persoon die er in slaagt voldoende te bewegen en zijn voeding en bloeddruk aan te passen zal beter bestand zijn tegen stress-situaties.

 

Gestresseerd blijven we steken in de fysiologie van de stress ipv ons te ontspannen. Hierdoor hebben onze maag en darm het moeilijker stoffen uit de voeding te assimileren. Het serotonine-gehalte in onze darm (neurotransmitter van het "buikbrein" betrokken bij de controle van onze gemoedstoestand, bij depressie en bij het onderdrukken van agressie) zal er ook onder lijden (zie : "De voedselabsorptie").

 

 

Veel voedingsmiddelen/supplementen bestrijden doeltreffend stress en de vermoeidheid die eruit voortvloeit :

 

    • tomaat en waterkers, rauw of in soep : zij zijn rijk aan oligo-elementen met antivermoeidheid (ijzer, kalium...) en anti-stress (magnesium) eigenschappen en aan tonusverhogende vitaminen (B et C).

 

    • look : bron van vit B6 et C, alsook van ijzer, magnesium, zwavel et calcium tegen vermoeidheid en stress, zelfs indien gebruikt in kleine hoeveelheden. Rauw gegeten verlaagt look het cholesterolgehalte, dat dikwijls in verband staat met stress.

 

    • vette vis en zeevruchten : rijk aan omega3 vetzuren (prostaglandine-synthese) en aan fosfor (bescherm-element van het zenuwstelsel), vol met vitaminen B5, B9 en B12, doeltreffend tegen zenuwachtigheid en vermoeidheid.

 

    • olijfolie ("extra-vierge" en koudgeperst)  : bevat oleïnezuur dat tussenkomt in het metabolisme van cholesterol.

 

    • "blauwe" kazen : zijn vooral rijk aan calcium en kalium, twee beschermende mineralen voor het zenuwstelsel.

 

    • complete granen : leveren aan het organisme trage suikers (de energiebron van de hersenen en het zenuwstelsel) en zijn rijk aan vitaminen van de B-groep, die de stemming ondersteunen.

 

    • probiotica, gefermenteerde voeding... : ondersteunen de darmfunctie en haar serotonine-productie (zie "De voedselabsorptie"). Een microbieel onevenwicht in onze darmen verstoort de controle van de ontstekingsresponsen en zou daarom kunnen betrokken zijn bij de modulatie van ons humeur en gedrag .

 

 

 

    • biergist : echt concentraat aan vitaminen, oligo-elementen en mineralen tegen vermoeidheid en stress.

 

    • gedroogd fruit (abrikozen, vijgen, druiven...) of bananen brengen het lichaam en de geest tot rust, door hun hoog gehalte aan vezels, trage suikers en vitaminen uit de B groep.

 

    • producten uit de bijenkorf (honing, pollen, koninginnenbrij, propolis...) : zijn bronnen van vitaminen (B, C en PP), mineralen (Mg, K, Fe, Cu) en vooral van flavonoïden (zie "Polyfenolen") met antioxidant eigenschappen ; zij stimuleren de celvernieuwing, bestrijden vermoeidheid en bezitten een anti-inflammatoire en antibiotische werking.

 

    • zwarte chocolade : is door het hoge gehalte magnesium en aan fenylethylamine (voorloper van serotonine, het hormoon van het goed gevoel), een voedingsmiddel met echte anti-stress eigenschappen.

 

    • thymus-extracten : voor het behoud en ter ondersteuning van een effectief immuunsysteem.

 

    • fosfatidylserine : 300mg/d verlaagt de door stress verhoogde cortisolproductie Baumeister J, Barthel T, Geiss KR, Weiss M. Influence of phosphatidylserine on cognitive performance and cortical activity after induced stress. Nutr Neurosci. 2008 Jun;11(3):103-10.  . Minder spanning betekent minder vermoeidheid en een betere levenskwaliteit.

     

    • magnesium : beter opgenomen indien de vorm vetoplosbaar is en beter in de cellen vastgehouden indien samen met taurine, magnesium treedt synergisch op met arginine, modulator van cortisol....

     

    • een voedingssupplement tegen burn-out ANBOSYN° (op basis van eleutherococcus (Siberische ginseng), taurine, meloenextract en hydrolyse van melk (in feite caseïne uit melk 91-100)) werd ontwikkeld door het departement klinische farmacologie van de Universiteit van Bordeaux-Segalen (dr. Alain Jacquet) en getest op 87 proefpersonen met een ernstige tot zeer ernstige burn-out (score van minstens 4 op een schaal van 1 tot 7 op de BMS 10), die noodzakelijkerwijs in rechtstreeks contact komen met mensen: onderwijzers, brandweerlui, politiemensen, handelaars, zorgverstrekkers... Vanaf de tweede controle, na 6 weken behandeling, vertoonden ze een zeer duidelijke verbetering. De verbetering zonder placebo-effect bedroeg 75% op het einde van de behandeling na 3 maanden.

     

 

De parasympathische tak van het AZS activeren met :

 

    • EMDR : in klare taal staat EMDR voor : "Eye Movement Desensibilization and Reprocessing", wat werd vertaald in  "desensibilisatie en herprogrammering met behulp van oogbewegingen". Het betreft hier een nieuwe psychotherapeutische behandelingsmethode van vroegere trauma's met oogbewegingen. Haar toepassing is dan ook enkel beperkt tot gekwalificeerde en gecertificeerde psychiaters, psychologen, psychoanalytici of psychotherapeuten. Zie ook : "Depressie, nieuwe benaderingen". EMDR wordt o.a. gebruikt na een opname in een urgentiedienst, om het post-traumatisch stress-risico te beperken .

     

    • MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction), een aandachtstraining ontwikkeld door Jon Kabat-Zinn, als een techniek om mensen te leren omgaan met stress, angst, pijn en ziekte (zie ook "Depressie").

     

    • EFT (Emotional Freedom Technique) is een techniek die kan ingezet worden in de behandeling van angsttoestanden, fobieën, trac en oude traumatische ervaringen. Door het stimuleren van specifieke punten op zijn lichaam, kan de patiënt zichzelf behandelen. De stimulatie van die punten gaat steeds gepaard met het constant herhalen van een korte zin die verwijst naar het beoogde doel .

     

    • buikademhaling : de onderbuik bij het ademen omhoog drukken en ademen in coherentie met het hart, wat toelaat angstgevoelens te verzachten (zie ook : "Cardiovasculaire aandoeningen, nieuwe benaderingen").

     

    • omgekeerde ademhaling : alhoewel niet natuurlijk, maar nauwkeurig toegepast, bevrijdt deze ademhalingstechniek het diafragma, de spier die de scheiding vormt tussen borstkast en buikholte, wat een maximale benutting van de borstkas bij het inademen toelaat.

     

    • voldoende slaap : een middagdutje doet het parasympathisch ZS beter werken. Slapen laat toe zowel psychisch als fysisch te recupereren.

    • regelmatig leven, ontspannen eten.

     

    • contact met de natuur : bewegingscoaches van het project "Bewegen op voorschrift" (Wachtpost huisartsen Leuven) schrijven "wandelen in de natuur" voor aan hun patiënten, als therapeutisch complement in de behandeling van meerdere aandoeningen. Uit grootschalige studies blijkt dat "bosbaden" aanzienlijke gezondheidsvoordelen met zich meebrengt : naast een lagere kans op type 2-diabetes, hart- en vaatziekten leidt een leven in of dichtbij de natuur tot meer slaap en minder kans op hoge bloeddruk en stress .

     

    De stimulerende invloed van bosbaden wijst in de richting van Phytoncides, organische stoffen met antibacteriële eigenschappen die door bomen worden afgegeven. Mensen die dichtbij groen wonen hebben meer kans op fysieke activiteit en sociale omgang. De blootstelling aan diverse bacteriën in een natuurlijke omgeving kan ook voordelen hebben voor het immuunsysteem en de kans op ontstekingen verminderen.

  2.  

  3. Zie ook : shinrin-yoku

     

    • yoga is een discipline gericht op het bereiken van een toestand van welbehagen, van rust van geest en lichaam, door middel van ademhalingsoefeningen en lichaamsbewegingen, samen met meditatieoefeningen. Zo gebruik je je lichaam als therapeutische tool...

    • autogene training : meditatie oefeningen (thèta golven in de hersenen begunstigen), zijn eigen lichaam leren voelen, lichaamsenergie leren bewust verdelen, stressbeheersing. De geestelijk ontspanning door meditatie zorgt ervoor dat ook het lichaam alle spierspanning kan loslaten.

 

Meditatie in het algemeen oefent een positieve invloed uit op de hersenen : meditatie bevordert het ontstaan van positieve emoties en stimuleert het immuunsysteem. Mediteren helpt gedachten autoreguleren, hen niet laten spoken in alle richtingen, wat onvermijdelijk tot stress leidt. Zijn gedachten beheersen is zich niet meer vastpinnen op de idee dat de gedachten bederft, maar integendeel, ze loslaten. Mediteren verhindert zo te denken aan zijn angsten. Meditatie kan een therapeutisch hulpmiddel zijn dat beroep doet op het potentieel van het individu. Het vraagt immers een inspanning van de patiënt. Maar vooral, het gaat in tegen het zoeken naar een oplossing "buiten" zichzelf.

 

Mediteren is je in stilte in jezelf terugtrekken. In het begin vereist het wat discipline om jezelf te zeggen : "Ik zal me regelmatig met mezelf in stilte terugtrekken". Meestal heb je het moeilijk je dit contactmoment te laten. Nochtans wordt dit met de tijd een zalig moment. Regelmaat is hier de regel  : bv. 3 minuten meditatie, 3 maal per dag werkt ingrijpend, het is de regulariteit die telt. Telkens 3 minuten (of langer) om te "zijn". Zich concentreren op zijn eigen ademhaling kan helpen gewoon volledig receptief te zijn, om volledig bewust het "nu" en "hier" moment te voelen. De ademhaling gebruiken om dit moment vast te houden. Het is zoals leren autorijden, tango dansen of piano spelen : hoe meer je er zich op toe legt, hoe meer je je laat meedrijven, hoe natuurlijker, gemakkelijker en aangenamer de beleving wordt. Waar je mediteert, heeft minder belang : staande, liggend of zittend, in een vergadering, al wandelend, in de metro of in een vliegtuig. Er zijn natuurlijk wel plaatsen die er zich beter toe lenen : in stilte één en alleen zijn met jezelf, in en met de natuur (zijn boom vinden...), in een bidplaats (kerk, moskee, synagoge, wath...) of thuis in een inspirerend hoekje, kan stimulerend werken.

 

Meditatie verschaft minstens 3 grote voordelen :

      • het vinden van innerlijke vrede : meditatie helpt de inwendige omgeving bewust beleven : emoties bewust erkennen en plaatsen

      • het toelaten van eigen creativiteit : los van elke invloed, los van elke "actie-reactie" zichzelf worden

      • het zich openen voor anderen : pas wanneer je tijd neemt voor jezelf, kan je openstaan voor anderen

 

 

Er zijn verschillende stijlen meditatie die binnen verschillende tradities of methodes passen, en ook verschillende meditatietechnieken. Een poging om orde te scheppen in de chaos (bron : Natalie Le Blanc, 2022).

 

 

Praktisch : Edel Maex "Leven in de Maalstroom" (Ziekenhuis Netwerk Antwerpen, site Middelheim).

 

Meditatie vormt de basis van gedragstherapieën als MBSR (zie hoger), MBCT en HCT (Heart Coherence Training) (zie ook : "Depressie"). Deze therapeutische benaderingen die de geest en het lichaam samen als één beschouwen zijn nog onderkend : de medische opleiding laat nog te weinig plaats voor de kracht van de geest over het lichaam. Maar ook de schrik voor het religieus aspect en de vorming speelt een rol. De "mens" staat niet alleen voor een lichaam maar ook voor gedachten, geloof, gevoelens en emoties.

 

 

 

 

 

 

 

 

    • verhoogde consumptie van groenten en fruit : zij brengen voldoende vitaminen en mineralen om te voldoen aan de behoeften in perioden van overheersing van de sympathicus (spanning, stress...)

    • positieve ingesteldheid : waardering en aanmoediging is essentieel voor iedereen

    • andere : massage, warme baden, warme dranken, op blote voeten lopen...

    • fyto : Valeriaan, Kamille ...

 

 

Zichzelf aarden : zou de ontbrekende schakel zijn

 

* De theorie van het aarden is dat de aarde een overdaad aan elektronen (-) bevat. Aarding (het lopen op blote voeten in contact met de grond) laat de transfer toe van vrije negatieve elektronen van de aarde naar ons lichaam.  Alleen leven we nu niet meer "op" de grond, maar "boven" de grond, gescheiden van de aarde door houten vloeren, rubber schoenzolen of een dikke laag lucht (appartement).

 

 

Schadelijke vrije radicalen komen een elektron tekort en kunnen zo schade aanrichten aan gezonde cellen.

 

Door de elektronen van de aarde te gebruiken zou je zo een deel ervan onschadelijk kunnen maken. Deze vrije elektronen zijn zo sterke antioxidantia die ontstekingstoestanden helpen verzachten (de onderliggende oorzaak van de meeste chronische ziekten), en het hartritme en de bloeddruk doen dalen . Zij zorgen voor een betere doorbloeding van de huid en weefsels door de bloedviscositeit te verlagen (bloedverdunnend en anti-klontervorming, door de elektrische lading (zeta potentiaal) van de rode bloedcellen te verbeteren). Een slechte bloedstroming door de weefsels brengt onvoldoende zuurstof aan waardoor een verschuiving optreedt van aerobe naar anaerobe glycolyse, met verzuring (ontsteking) als gevolg. Een tekort aan elektronen maakt dat het organisme een ontstekingstoestand niet krachtig kan bestrijden  (Electron Deficiency Syndrome).

 

Door bv. een boom te omarmen of met je voeten op het strand of op vochtig gras te lopen (= aarden) zou je elektronen toevoegen aan je lichaam, wat zou leiden tot een betere doorbloeding en minder ontstekingen.

 

De aarde als natuurlijk antidoot.

 

 

* Door alle elektrische en elektronische apparatuur (TV, PC, Radio, DECT telefoon, WiFi, GSM...) rondom je raak je ook onder spanning (EMS : Elektro-Magnetische Spanning). Dus stress in je organen en je hart : overprikkeling hart (hartritme-stoornissen) of overprikkeling (bij)nieren wat weer verzuring door urinezuur oplevert (gewrichten) of nog erger, verhoogde bloeddruk of nog meer stresshormonen (cortisol) die o.a. je immuunsysteem verzwakken en je buikvet stimuleren. 

 

Dat kan je gemakkelijk testen : heb je een goede multimeter, zet hem dan op wisselspanning (AC) en kijk wat je ziet als je de rode pen op je lichaam zet en de zwarte pen op een aardepunt (geaard stopcontact, waterleiding). Hoe groter je beeldscherm of TV hoe meer spanning je zal meten. Die kan niet meer weg omdat je zelf niet meer verbonden bent met de aarde.

 

Een vermindering van de EMS-belasting, door het verwijderen van stralingsbronnen en het aanbrengen van geleidende isolatie, kan de klachten doen verminderen of verdwijnen. Men blijft wel extra gevoelig en de klachten komen terug bij herhaalde belasting. Men spreekt dan van elektrosensitiviteit (elektrogevoeligheid) of elektrohypersensitiviteit (EHS). De blootstellingsduur waarna klachten optreden kan individueel zeer verschillend zijn.

  1.  

 

De ratten die in het groot Amerikaans onderzoeksprogramma NTP (National Toxicology Program) blootgesteld werden aan GSM-straling, bleken hogere ratio's te hebben van twee specifieke types kankers van het zenuwstelsel : glioma's (tumoren van de gliacellen in de hersenen) en maligne schwannoma van het hart (een zeer zeldzame tumor van de Schwanncellen). Bij de niet-blootgestelde ratten kwamen deze tumoren geheel niet voor . De studie vond ook dat hoe intensiever de straling was waaraan de ratten werden blootgesteld, hoe hoger de kans op tumoren.

 

GSM straling is onzeker wat het doet, maar een lokale hyperthermie is zeker te vrezen: 43°C is een serieus risico (zoals een zware koorts) . Microgolven zoals GSM maken het binnenin warm, de isolatie van haar en huid beschermen tegen de zon, maar niet van binnenuit. Het zweten en een briesje wind helpen natuurlijk ook. GSM bellen zou dus gevaarlijker zijn bij lang bellen in de zon, zonder wind, bij hoge zomertemperaturen, hoge luchtvochtigheidsgraad, slechte doorbloeding en ver van de mast (hoger vermogen nodig)… 

 

Zie ook : EMS en gezondheid, Mobiele telefoon en gezondheid (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu).

 

Zie ook : Frankrijk verbiedt de verkoop van iPhone 12 (09 2023) omdat de toestellen teveel EMS (straling die het toestel uitstoot wanneer het in de hand of broekzak wordt gehouden) zouden uitzenden (SAR-waarde 5.54 watt/kg, terwijl Europa max 4 watt/kg toelaat), met een niet verwaarloosbare opwarming van de weefsels tot gevolg. De correctie door Apple zou kunnen via een update .

 

In de inductiekookplaat produceren spoelen een magneetveld met een frequentie ergens tussen de 25 en 100 kiloHertz.  Hierdoor wordt er een elektrische wervelstroom opgewekt in de magnetiseerbare bodem van de pan op de kookplaat. De  weerstand van dit materiaal zet de energie vervolgens om in warmte. Er zou ook sprake zijn van een lekveld. Uit een Zwitsers rapport blijkt dat er onvoldoende studies zijn naar de veiligheid op de lange termijn bij de frequenties die gebruikt worden bij inductie . De sterkte van het magneetveld, komt in sommige situaties boven de veilige grenswaarden uit, wat een risico kan inhouden voor i.h.b.  kinderen, zwangere vrouwen en professionele koks . En wat als men een ring draagt, een uurwerk met metalen band, een ijzeren voorwerp in de hand?

 

Beeld je in dat je een hartaanval hebt, een pacemaker krijgt, en dan plots je keuken moet laten ombouwen? Hetzelfde voor een zwangerschap… 

 

Men heeft duidelijk behoefte aan een meettoestel als men een inductiekookplaat gebruikt! Wie heeft dat? Meten is weten.

 

Zie ook : ICNIRP (International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection)

 

Noot :

Elke elektromagnetische straling brengt een vorm van energie over, ook al is die niet in staat kanker te veroorzaken. De lichtstraling van een gewone lamp is niet schadelijk voor onze huid. Ultraviolet bezit nog voldoende energie om bij langdurige blootstelling huidkanker te veroorzaken. Hoe hoger de frequentie, hoe meer energie de straling heeft. Vanaf een zekere drempel, zowat duizend biljoen hertz of 1.000 terahertz, is de energie hoog genoeg om de elektronen uit de atomen los te slaan. Dan spreken we van ioniserende straling. Die kan de chemische samenstelling van stoffen wijzigen en bij levende wezens de cellen aantasten en kanker veroorzaken.

 

EMS (of EMF ElectroMagnetic Field) zou ook de calciumkanaaltjes openhouden zodat calcium te gemakkelijk de cellen in kan met risico op kramp, duizeligheid, verhoogde bloeddruk en op een verstoring van de Ca/Mg-balans als gevolg. Net als kalium zullen magnesiumsupplementen helpen om deze balans terug in evenwicht te brengen waardoor ook de bloeddruk terug verlaagt (je kan dat natuurlijk ook met Ca-antagonisten, een klasse van antihypertensieve geneesmiddelen...) .

 

Magnesium zou ook helpen de spanning in je spieren te "ontspannen". Mensen die veel met bovenvermelde apparatuur werken (IT, secretariaatwerkers...) zouden meer nood hebben aan magnesiumsupplementen.

 

 

Schrijftherapie : 

 

* De schrijftherapie helpt mensen om een trauma te verwerken en bestaat uit drie fases. De eerste fase is een exposure-fase, die lijkt op imaginaire exposure uit andere traumabehandelingen. Mensen beschrijven in detail hun trauma in de ik-vorm en tegenwoordige tijd. De tweede fase gaat over gedachten en copingmechanismen, en hoe zij dus omgaan met hun trauma. In de derde fase krijgen ze de opdracht om een brief te schrijven over hun traumatische ervaring en die te versturen naar een vertrouwenspersoon waardoor ze gesteund willen worden.

 

* Het gaat niet om de hoeveelheid woorden of de schrijfstijl, belangrijk is vooral dat mensen over hun gevoelens schrijven. Dat kan heel mooi zijn, maar ook heel slordig. Enkel bij de brief letten we erop dat het goed verwoord is. We zien dat schrijftherapie een gunstig effect heeft op PTSS en klachten die daarmee gepaard gaan.

 

 

 

 

 

 ZOELHO (c) 2006 - 2024, Paul Van Herzele PharmD        Laatste versie : 09-apr-24                     

DisclaimerDisclaimer

 

De lezer dient steeds in acht te houden dat de beschreven curatieve eigenschappen in geen enkel geval het medisch advies vervangen, welke steeds onmisbaar is bij het stellen van een diagnose en bij bepaling van de ernst van de aandoening. Wel wordt de gebruiker gestimuleerd beslissingen met betrekking tot zijn gezondheid te nemen, op basis van eigen research, steeds in samenspraak met een professionele gezondheidswerker.

 

In alle gevallen valt het gebruik van dit programma enkel onder de controle, het beheer, de risico's en de verantwoordelijkheden van de gebruiker.