L-Tryptofaan

Laatste bijwerking : 2021.11.19

Tryptofaan is een niet essentieel AZ. Het organisme kan het ook aanmaken uit alanine. Het is natuurlijk voldoende aanwezig bij een gevarieerde en evenwichtige voeding. Tryptofaan is echter ook een fragiel aminozuur, het wordt gedeeltelijk vernietigd door verhitting bij de voedselbereiding.

Tryptofaan is één van de stoffen die het lichaam nodig heeft voor de aanmaak van de tienduizenden soorten eiwitten in het lichaam. Die zijn op hun beurt nodig voor de aanleg van de talloze typen lichaamscellen. In de hersenen zorgt de afbraak van tryptofaan voor de aanmaak van serotonine, ook wel bekend als het ‘liefdeshormoon’.

Overzicht inhoud :

Inhoud :

Natuurlijke bronnen :

er zit veel tryptofaan in pompoenpitten, linzen, bananen, dadels, volle granen (quinoa, pasta, griesmeel, boekweit, bulgur, zilvervliesrijst), sesamzaad, zonnebloempitten en noten.

andere voedingsmiddelen rijk aan tryptofaan : kaas, ottage cheese, geitenmelk, parmezaanse kaas, biogarde, kwark, olieproducten...

in dierlijke eiwitbronnen zoals kalkoen, kip, vis, eieren...

Rol in het organisme :

Tryptofaan is de precursor van de neurotransmitter serotonine (dat verder kan worden omgezet naar melatonine), een van de belangrijkste stoffen die een rol spelen bij slaapproblemen, angsten en depressies..., maar ook eetlust, agressie, seksuele activiteit (love hormone)... Een van de afbraakproducten van tryptofaan, kynurenine, blijkt als een liefdesdrankje te werken voor de dendritische cellen van het afweersysteem. Die geven onder invloed van kynurenine de boodschap af dat het afweersysteem o.a. de darmcellen met rust mag laten....

- foliumzuur, Mg, Zn, en vooral vit B6 zijn nodig voor de omzetting van tryptofaan naar serotonine.
- cortisol remt de opname van tryptofaan (stress!) en versnelt het metabolisme van tryptofaan tot AcCoA (97%, voor de energieproductie via de Krebscyclus) en wat vitamine B3 (3%, endogene aanmaak) : dus meer vit B6 nodig bij stress.

---> pilgebruiksters vertonen gemakkelijker een vit B6 tekort : zijn dus gevoeliger voor depressies.

- te lage serotoninespiegels kunnen veroorzaakt zijn door tekorten aan tryptofaan, vitamine B6 en/of magnesium.
- lage oestrogeenspiegels (premenstrueel syndroom, menopauze) verhogen de afbraak van tryptofaan in de lever wat leidt tot een vermindering van de synthese van serotonine en van het aanbod van tryptofaan ter hoogte van het zenuwstelsel. In plaats van gebruikt te worden in de synthese van serotonine, zorgt de afbraak van tryptofaan door de lever voor hoge spiegels neurotoxische afgeleiden zoals quinolinezuur (quinolaat), een metaboliet in de kynurenine-pathway waarbij tryptofaan omgezet wordt naar NAD+. Omgekeerd wordt de conversie Tryptofaan > Quinolinezuur door oestrogenenstijging onderdrukt.
- inflammatoire cytokines vrijgesteld door mastocyten zouden tot hetzelfde fenomeen leiden met vorming van neurotoxische afgeleiden zoals quinolinezuur .

Twee verschillende genen coderen voor het Tryptofaan hydroxydase (TPH) dat tryptofaan omzet in serotonine : TPH1 (> 90% in de darm, en tijdens de zwangerschap in de placenta) en TPH2 (in de hersenen). Beide systemen werken volledig onafhankelijk omdat het serotonine uit de darm niet door de hersenbarrière kan (maar wel door de placenta van de moeder naar de foetus).

Het darmserotonine wordt door trombocyten opgenomen (ze kunnen het zelf niet aanmaken). In deze bloedplaatjes speelt serotonine een belangrijke rol in de coagulatie. Teveel serotonine in de darm veroorzaakt echter inflammatie (activatie van T-cellen met vrijstelling van pro-inflammatoire cytokines). Vitamine D remt of schakelt in de darm het gen uit dat codeert voor TPH1.

In de hersenen echter activeert vitamine D het gen dat codeert voor TPH2, waardoor serotoninespiegels stijgen wat gedragingen zoals humeur, geheugen, welbevinden, angst, impulsen... zal ten goede komen . Een tekort aan vitamine D bij zwangere vrouwen zal gevolgen hebben voor de vroege ontwikkeling van het foetusbrein (autisme?).

Tryptofaan wordt overdag omgezet in serotonine, maar 's nachts in melatonine.

Tryptofaan ---> Fe, 5-HTP, vit B6 ---> Serotonine ---> 5HiA, Fe/vit B2, Mg, B6, Ca ---> Melatonine

(remt de actie) (inslapen)

Tryptofaan is ook belangrijk voor het immuun systeem :

Tryptofaan wordt normaal door het microbioot omgezet in indolderivaten. Die binden zich aan lymfocyten, die o.a. de productie van het cytokine IL-22 stimuleert. IL-22 speelt een rol bij de bescherming en de heling van het darmslijmvlies, en helpt het immuunsysteem om micro-organismen te herkennen (een tekort aan IL-22 leidt tot een hogere gevoeligheid van de darmen in geval van ontsteking en een gebrekkige heling van het slijmvlies).

Bij analyse van stoelgangsmonsters van een honderdtal patiënten met een chronische inflammatoire darmaandoening kon worden aangetoond dat de darmbacteriën minder indolderivaten produceren (vooral bij patiënten met mutatie van het CARD9-gen dat codeert voor een eiwit dat een rol speelt bij het herkennen van micro-organismen door het immuunsysteem) .

Tryptofaan laat de endogene synthese toe van niacine of vit B3 (maar in onvoldoende hoeveelheden) :

- kynurenine-pathway : met de hulp van het tryptofaan dioxygenase, kan tryptofaan ook worden omgezet in kynurenine, een metaboliet die tussenkomt in de regulatie van de (auto)immuunrespons (door aanmaak Treg cellen), en verder wordt gebruikt in de synthese van niacine. De omzetting naar kynurenine wordt gestimuleerd door vit D : onvoldoende vit D laat een grotere omzetting toe van tryptofaan naar serotonine (verhoogd risico op inflammatie) en remt de aanmaak van Treg-cellen (verhoogd risico op auto-immuunrespons).
- de kynurenine-pathway is een uitgebalanceerd systeem. Verdeling van enzymen en tussenproducten over verschillende celtypen zorgt ervoor dat specifieke regulatie mogelijk is. Verstoringen van de evenwichten binnen de pathway kan leiden tot ziekte. Volgens de laatste inzichten speelt de kynurenine-pathway een rol bij neurologische aandoeningen maar ook bij tumorproliferatie, ontstekingsprocessen, depressies en regulatie van de afweerrespons. Ook zijn er sterke aanwijzingen dat de kynurenine-pathway, al dan niet via ontstekingsreacties, een rol vervult bij het ontstaan van aderverkalking en hart- en vaatziekten.

Voldoende hoge vitamine D spiegels zorgen zowel voor voldoende serotonine als voor de synthese van kynurenine (en van Treg-cellen). Regulerende T-cellen (Treg) zorgen voor een evenwicht tussen de 2 immuunsystemen en temperen de activiteit van zowel Th1 als Th2 (zie : "Immuunrespons").

Noot :
5 Hydroxytryptofaan (5-HTP) is een verbinding die ontstaat uit tryptofaan en verder kan omgezet worden in serotonine. Een voordeel van 5-HTP boven L-tryptofaan is dat 5-HTP niet meer kan omgezet worden in de vit B3-variant niacine en er dus minder vit B6 nodig is. Alle 5-HTP zal dus gebruikt worden voor de productie van serotonine, wat niet geval is met tryptofaan.

Opletten :

Bij patiënten met :

- tumoren
- cardiovasculaire antecedenten
- kind < 12j

Zwangerschap/Borstvoeding :

- geen problemen werden vastgesteld ; de halfwaarde eliminatietijd van aminozuren varieert tussen 5 en 14 minuten. Toch bestaat er onvoldoende bewijskracht om de veiligheid tijdens de zwangerschap en/of de lactatieperiode te bevestigen.

Mogelijke interacties met :

- vitaminen B6, B9, mineralen Mg, Zn : zijn noodzakelijk voor de omzetting van tryptofaan in serotonine.
- 5-HT agonisten zoals de triptanen (naratriptan, sumatriptan, zolmitriptan...) gebruikt bij migraine
- antidepressiva (SSRI, TCA, MAOI) : zeker een interval van 2 weken respecteren

Te verwachten neveneffecten :

- bij tekort : groeistop
- bij overmaat : ?

Praktisch :

Gebruikelijke dagdosis in voedingssupplementen : Tryptofaan : 500 à 2000mg ; 5HTP : 100 à 300mg.

- tryptofaan in voedingssupplementen is enkel toegelaten indien het werd bekomen door Hydrolyse van proteïnen (bewijs vereist in het toelatingsdossier).
- tryptofaan dient zoals IP6 (inositol) nuchter te worden ingenomen, liefst niet in associatie met andere AZ, daar anders een onderlinge competitie kan optreden.
- best de precursor 5 hydroxytryptofaan gebruiken + vit B6, eventueel + Mg :
- - overdag bij depressie en hyperkinesie
  - 's avonds om de slaap te bevorderen
- de opname van tryptofaan door de hersenen wordt verbeterd door er een zoetigheid bij te nemen : insuline, verhoogd door de consumptie van suikers, en in een mindere mate, eiwitten bevorderen de passage van tryptofaan door de hersenbarrière. Je neemt dus best suikers samen met tryptofaanrijke eiwitbronnen.

Zie ook "Neurotransmitters, beïnvloeding van hun synthese".