Gewrichtsslijtage
Laatste bijwerking : 2022.2.19
Of "slijtagereuma" (want alle aandoeningen van de gewrichten, spieren, pezen, slijmbeursen en het bot, vallen onder de noemer reuma)...
Gewrichtsslijtage wijst op een progressieve aftakeling van het gewrichtskraakbeen.
Gewrichten bestaan uit 4 belangrijke onderdelen :
-
-
gewrichtskraakbeen : weinig slijtvast omdat het niet bezenuwd noch bebloed wordt
-
synoviaal vlies : sterk bebloed, zorgt voor het smeren en voeden van het gewrichtskraakbeen
-
pezen en ligamenten : als drijfriem tussen spier en been hangt hun integriteit af van mechanische, metabolische en vasculaire problemen
-
spieren : het geheel wordt door spieren bijeengehouden en ondersteund. Het zijn zij die pijn en stramheid veroorzaken.
-
Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening. De ziekte treft 15% van de bevolking waarvan 70% van de bevolking ouder dan 65 jaar. Zij veroorzaakt ernstige functionele beperkingen, naast een verlies aan levenskwaliteit met een belangrijke psychologische weerslag. Bij artrose zijn behalve het kraakbeen ook alle gewrichtscomponenten (bot, gewrichtsslijmvlies, synovium, gewrichtsbanden en spieren) aangetast.
De knie, de heup en de vingers worden als eersten getroffen door deze degeneratie. Nochtans kan gelijk welk gewricht hieraan lijden (wervelkolom...). Om zich te verdedigen gaat het organisme zich immers aanpassen en de afwijking compenseren om zo de pijn te verminderen. Op deze wijze kan een slecht verzorgde verstuiking een kettingreactie veroorzaken : asymmetrische gang, heupverplaatsing, en uiteindelijk rugpijn. Het is dus belangrijk de compensatiereacties te doorgronden en de oorsprong van de afwijking te situeren.
Iedereen is, van dicht of van ver, betrokken bij deze ziekte. Iedereen denkt ook dat het kraakbeen verslijt doordat de beenuiteinden met kraakbeen op elkaar wrijven zoals remblokjes verslijten. Het tegendeel is echter waar.
Overzicht inhoud :
Inhoud :
Ontwikkeling :
De verschillende gewrichten van het humaan bewegingsapparaat verzekeren de mobiliteit van het lichaam.
-
-
het gewrichtskraakbeen bevindt zich op het uiteinde van de beenderen. Het vormt een beschermlaag, met de rol van schokbreker. Het verschaft steun en weerstand aan de gewrichten. Het kraakbeen bestaat uit een extracellulaire matrix voornamelijk opgebouwd uit collageen (10 à 20%-), aggrecanen en andere proteoglycanen (10%-) en water (60 à 70%), en uit chondrocyten, die de synthese en de vernieuwing verzekeren van de extracellulaire matrix en oud kraakbeen helpen verwijderen. Het kraakbeen bestaat dankzij het evenwicht tussen opbouw en afbraak.
-
-
-
spieren, ligamenten en pezen dienen niet enkel om te bewegen, zij bepalen ook de positie en de houding van het lichaam. Spieren zijn ook de enige structuur die er voor zorgt dat wij recht blijven, niet vallen : zij alleen ondersteunen het skelet en de gewrichten. Meer zelfs, elke spier reageert op andere reflexen. Zo zorgt de myotatische reflex ervoor dat elke uitgerokken spier zich samentrekt. Dat is niet alleen nodig om de positie van het lichaam te behouden (= verhinderen dat de spier verder uitrekt), maar ook om de gewrichten te beschermen tegen dislocatie na bv. een trauma.
-
* Deze contractie houdt normaal spontaan op te bestaan. Toch zien we soms, vooral tgv een schok (fysisch)/shock (psychisch, stress), wanneer het trauma ernstig was, dat de reflex-contractie blijft aanhouden : zij wordt ongewild permanent (kramp of contractuur). En een aanhoudende of steeds terugkerende periodieke pijn is juist een van de symptomen van spiercontracturen. En aangezien deze het gewricht omvatten wordt de pijn ervaren als "gewrichtspijn". Daar de spierpijn verergert bij bewegen, is het bewegen van het gewricht pijnlijk en beperkt, vooral omdat de verkrampte verkorte spier zich verzet tegen het uitrekken ervan.
Deze spiercontracturen lokken op hun beurt contracties van de naburige spieren uit, die door een "kettingreactie" van compensaties, zich verder zullen verspreiden : het samentrekken van de eerste spier veroorzaakt het uitrekken van de volgende spier, die op zijn beurt door de myotatische reflex tracht zijn normale lengte te herstellen. De spasmen van alle spieren betrokken in de "kettingreactie" zullen bijven aanhouden zolang de eerste in de rij in contractie blijft tgv het trauma. Het komt er dus op aan de werkelijke oorzaak van de pijn op te sporen, die meestal ver af ligt van de plaats waar de pijn wordt gevoeld...
Noch de optredende pijn, noch de beperkte mobiliteit van het gewricht kunnen door het been of het bedekkend kraakbeen veroorzaakt worden. In tegenstelling tot ander bindweefsel bevat kraakbeen bij volwassenen geen bloedvaten of zenuwen en kan dus geen pijn veroorzaken.
* Artrose is de meest voorkomende vorm van gewrichtsslijtage (mechanisch verslijten van het gewricht). Het ontwikkelt zich door een verstoring van het evenwicht tussen de mechanismen van chondro-opbouw (vorming van kraakbeen) en deze van chondrolyse (afbraak van kraakbeen). Artrose is niet alleen het resultaat van een eenvoudig verslijten van het kraakbeen, maar vooral het gevolg van een stoornis waardoor chondrocyten, die moeten zorgen voor de vernieuwing van het kraakbeen (glucosamine), het laten afweten. Door een tekort aan beweging loopt het gewricht vast en blijft uiteindelijk permanent vastzitten door een tekort aan lymfecirculatie :
-
-
10% van het volume van het kraakbeen bestaat uit chondrocyten. Hun aantal daalt vanaf het 20ste levensjaar. Zij zorgen voor de aanmaak van de extracellulaire matrix, van enzymen en cytokines. De extracellulaire matrix zelf is samengesteld uit 2 grote onderdelen, proteoglycanen (glucosamine, chondroïtine...) en collageenvezels.
-
-
-
Collageenvezels vormen een geraamte welke de proteoglycanen insluit die, door het aantrekken van water, zorgen voor het onder spanning plaatsen van het perifere collageennetwerk, wat bijdraagt tot de kraakbeenweerstand.
-
-
-
Het synoviaal vlies is het weefsel dat het gewricht langs de binnenkant bedekt, het is het diepste gedeelte van het gewrichtskapsel. Het is hoofdzakelijk opgebouwd uit elastine-vezels en vet. Het zorgt voor de aanmaak van het synoviaal vocht (bestaat o.a. uit hyaluronzuur), dat het kraakbeen smeert en voedt (het kraakbeen wordt immers niet doorbloedt) en de beweging vergemakkelijkt.
-
-
synoviaal vocht (syn-ovial, uit het Grieks "zoals-ei(wit)") : maakt deel uit van de lymfecirculatie en brengt, door te bewegen, voedingsstoffen aan voor het gewrichtskraakbeen
-
-
niet bewegen
-
-
= geen aanvoer van voedingsstoffen (o.a. proteoglycanen zoals hyaluronzuur, glucosamine, chondroïtine...) noch van water waardoor het vocht dikker wordt (verlies aan viscositeit) en vermindert.
-
de hyaluronzuurbekleding van het kraakbeen neemt af, waardoor dit kwetsbaarder wordt voor mechanische en inflammatoire letsels.
-
verminderde smering van het gewricht, verminderde absorptie van schokken.
-
-
= geen afvoer van celafval.
-
-
---> verlies van ondersteuning door spieren en ligamenten > slechte houding > gewrichtsslijtage.
-
bewegen : voedt het kraakbeen en zorgt voor meer en vloeibaarder synoviaal vocht
-
-
voldoende wateraanvoer is dus heel belangrijk voor de goede werking van het gewricht.
-
spieren zijn de grootste waterreservoir : dus hoe meer spieren, hoe groter de watervoorraad.
-
proteoglycanen zijn als een spons : zij houden het synoviaal vocht vast in het gewricht ; hoe meer het gewricht water kan vasthouden, hoe beter de hydratie, hoe beter de flexibiliteit en de elasticiteit.
-
onderhoud en versterking van spieren en ligamenten rond de gewichten.
-
-
-
-
- bij obesitas,
- wordt het kraakbeen geplet waardoor het synoviaal vocht eruit wordt geperst
- waardoor chondrocyten geen zuurstof noch voedingsstoffen meer krijgen.
- verspreidt het buikvet ontstekingsbevorderende stoffen (adipokines zoals CRP, IL-6...) in gans het organisme. Ook in de cellen van het kraakbeen dat door ontsteking zich niet meer kan herstellen en afsterft. Waarna het kraakbeen verhardt, splitst en breekt.
Met de jaren drogen ze uit. Door het onvoldoende bewegen worden spieren en ligamenten stijver en gevoeliger, omdat bewegen juist voor hun hydratie zorgt. Vanzodra zij wat teveel worden belast, doen ze pijn. En eenmaal ligamenten en pezen stijf geworden zijn, is het moeilijk hen terug soepel te krijgen.
-
-
Synoviocyten, geactiveerd door kraakbeenfragmenten die in de gewrichtsholte terechtkomen, produceren een "soep" van inflammatoire en katabole mediatoren die de chondrocyten aan het oppervlak activeren, wat uitloopt op hun zelfvernietiging : de gewrichtsstukjes die al loskomen bij de eerste trauma's trekken van in het begin al opruimcellen aan die zelf ontstekingsmediatoren vrijstellen (IL-1, TNF-alfa) die op hun beurt chondrocyten en kraakbeencellen gaan irriteren. Hierdoor geraakt de synoviale membraan beschadigd en wordt dikker. Overgewicht zal deze overprikkeling nog versterken door de druk die het op het gewricht gaat uitoefenen.
-
Deze overprikkeling/ontsteking heeft voor de patiënt 3 gevolgen :
-
-
-
de chondrocyten gaan zelf ontstekingsbevorderende stoffen aanmaken die het kraakbeen gaan schaden, en verliezen daarnaast hun capaciteit kraakbeenelementen aan te maken.
-
de door de chondrocyten aangemaakte pro-inflammatoire cytokines gaan de omzetting van het omega6-voedingsvet linolzuur (LA) versterken : LA passeert door de de COX- en LOX-enzymsystemen : via COX worden prostaglandines aangemaakt die sterk betrokken zijn bij pijn, via LOX ontstaan leukotriënen, een andere groep van ontstekingsmediatoren.
-
deze inflammatoire stoffen schaden vervolgens andere delen van het gewricht : pezen, beenderen, synoviaal vocht... Wat leidt tot roodheid, zwelling, warmte, pijn... en uiteindelijk tot het vastlopen van het gewricht.
-
-
Zo schrijdt de ontsteking en de hierdoor veroorzaakte schade ongemerkt verder. Pas enkele tientallen jaren later treden de eerste pijnsymptomen op, als het kraakbeen al voor een groot deel is beschadigd. Zonder kraakbeen en door de aanhoudende ontstekingtoestand wordt het gewricht stijf en pijnlijk : zo ontstaat artrose.
De gewrichtsontaarding is dus niet de oorzaak maar het gevolg van een proces dat zijn oorsprong vindt in een ongewilde permanente contractuur > ontsteking > ontaarding.
Het is vooral de chronische lokale inflammatietoestand die de enzymen die noodzakelijk zijn voor de synthese van proteoglycanen door chondrocyten gaat blokkeren. Het bestrijden van deze ontstekingstoestand is dan ook onze eerste zorg : vermageren, bewegen, suikerarm dieet (om glycatie te vermijden), zonder "slechte" vetten (omdat die ontstekingsmediatoren vormen)... Natuurlijk zal je knie nog wel eens zwellen na een goede wandeling, soms met wat pijn, maar deze symptomen zullen eerder zelden optreden en snel weer verdwijnen.
Uit een recente studie blijkt zelfs dat lopen kniekraakbeen kan helpen regenereren 
.
* Artritis : herhaalde mechanische agressie van het kraakbeen veroorzaakt spleetjes (door het scheuren van het kraakbeen) en dissociatie van de collageenvezels. Deze scheurtjes geven aanleiding tot hyperhydratatie en verslapping van het kraakbeen, gevolgd door waterretentie (oedeem) waardoor de proteoglycanen in fragmenten worden verdeeld. Ook het synoviaal vlies gaat hierdoor verdikken en nog meer synoviaal vocht produceren (synoviale zwelling). Dit alles leidt tot een weerstandsdaling van het kraakbeen en tot insijpeling van urinezuur, ijzer en zware metalen in het gewricht.
Met de tijd veroorzaken het continue katabolisme van de proteoglycanen (door de matrix-metalloproteïnasen) en het verhoogd verlies aan glycosaminoglycanen het afschuren van het gewrichtskraakbeen en een vermindering in de productie van nieuw beenweefsel ter hoogte van het gewricht, waardoor deze laatste verslijt en pijn veroorzaakt.
Daarbij komt nog dat bij het verouderen de reparatiecapaciteit van het kraakbeen verzwakt, deels door de glycatie van de aanwezige eiwitten (met suikers), wat leidt tot een soort van karamelliseren van het gewricht. Deze gewijzigde eiwitten gaan zich hechten aan het collageen in het gewricht en dragen bij tot de verstijving ervan en verder tot de ontwikkeling van artrose. Dit verschijnsel plus een voeding met door hoge temperaturen gewijzigde eiwitten (Maillard reactie) wordt meer uitgesproken met de leeftijd.
Uiteindelijk, bv. door herhaalde belasting en schokken, verdwijnt het kraakbeen volledig. De beenderen raken elkaar, de gewrichten verstijven. In ernstige gevallen kan dit leiden tot complete immobilisatie van het gewricht. De pijn wordt veroorzaakt door het direct contact tussen de beenderen die het gewricht vormen en door de ontsteking die hieruit ontstaat. De ontsteking van de synoviale membraan remt de productie van de synoviale vloeistof. Deze ontstekingstoestand wordt (osteo)artritis genoemd.
Voor verschil met Reumatoïde artritis : zie verder.
* Pathologische vormen :
-
-
bij artrose produceren de geactiveerde chondrocyten overmatig katabole cytokines (IL-6... en TNF-alfa). Geactiveerde vormen van zuurstof (ROS, vrije radicalen) zijn verantwoordelijk voor de degradatie van de onderdelen van de extracellulaire matrix en voor de necrose van chondrocyten.
-
-
-
-
artrose vermindert daarbij ook nog de kwaliteit en de hoeveelheid aanwezig hyaluronzuur (de voornaamste component van de gewrichtsvloeistof (synovie), die het gewricht smeert en het kraakbeen beschermt), waardoor het aangetaste kraakbeen minder wordt gevoed en beschermd.
-
-
-
-
-
artrose degradeert niet alleen het gewrichtskraakbeen, maar ook het gehele bewegingsapparaat (subchondraal bot, synoviale membraan, ligamenten en ondersteunende spieren).
-
-
-
-
-
artrose komt vooral voor in de gewrichten van de heup, de knie en de wervelkolom.
-
-
-
-
-
daarnaast worden ook de kleine gewrichten tussen de falangen (vingerkootjes) niet gespaard en vragen aangepaste zorgen. Artrose aan de vingergewrichten wordt bevordert door tal van factoren waaronder de lengte van de telomeren van leucocyten : kortere telomeren veroorzaken een slijtageversnelling van 11 jaar. Waarschijnlijk vormen genetische mechanismen, die betrokken zijn bij het verouderen, oxidatieve stress en chronische verdoken ontstekingstoestanden, de oorzaak.
-
-
-
-
-
pijn bij artrose treedt op bij het bewegen en verergert naar mate de dag vordert. 's Morgens voelt het gewricht minder pijnlijk aan. Startstramheid. Onderzoeken met het antijichtmiddel colchicine (zie verder) zijn veelbelovend.
-
-
Noot :
Overeenkomsten op gebied van fysiopathologische mechanismen werden gezien tussen atherosclerose en artrose. Vaatpathologie zou betrokken zijn bij de ontwikkeling en de progressie van artrose.
-
-
artritis staat voor een ontsteking van het gewricht, gepaard gaande met opzwellen, roodheid en warmtevorming thv het gewricht.
-
-
-
-
artritis treedt meestal op in de gewrichten van de pols, de voeten en de ribben.
-
-
-
-
-
pijn bij artritis treedt dag en nacht op, en is maximaal 's morgens : het duurt meestal een half uurtje eer de gewrichten terug versoepelen.
-
-
-
-
jicht is een vorm van artritis, gekenmerkt door het neerslaan van urinezuurkristallen (natriumuraat > 60mg/L) in het gewricht met ontsteking als gevolg (voornamelijk thv het basisgewricht van de grote teen omwille van de lagere temperatuur; andere lokalisaties : middenvoet, enkel, knie, pols, hand). De enige oplossing ligt in een dieetaanpassing (zie : "Praktisch") en het ondersteunen van de ontgifting. Doch ook slecht passende schoenen, overmaat alcohol (vooral in bier dat rijk is aan purinen, maar ook omdat een overmaat alcohol de excretie van urinezuur vertraagt), mentale spanning, ontsteking, farmaca (= secundaire jicht door penicilline, insuline, thiazide-diuretica...), bepaalde nierziekten en zwangerschap kunnen jichtaanvallen induceren. Jicht bezit zelden een genetische oorzaak, door een tekort aan het enzym HGPRT (hypoxanthine-guanine-fosforibosyl transferase). Hyperuricemie kan ook veroorzaakt worden door een te snelle afbraak van nucleotiden (leukemie, overdreven sporten, oncolytica...). Onze witte bloedcellen zullen trachten deze op te ruimen maar wanneer dit niet lukt, leidt dit tot ontstekingen.
-
Patiënten met jicht lopen een groter risico op hart- en vaatziekten, door de chronische ontstekingstoestand. Jicht is immers een signaal, een teken dat wijst op metabole storingen. Meer dan de helft van de patiënten die lijden aan jicht vertonen ook het metaboolsyndroom, een geheel van aandoeningen die sterk wegen op de cardiovasculaire gezondheid. Slaapapneu zou de ontwikkeling van jicht bevorderen .
Een medicamenteuze behandeling om de urinezuurspiegel te doen dalen mag nooit opgestart worden op het moment van een jichtcrisis. Bij de helft van de patiënten is de uricemie ten andere normaal, waarschijnlijk omdat het teveel urinezuur neergeslagen is. Pas 2 weken na de jichtcrisis kan de urinezuurbepaling in het bloed een hulp betekenen voor de diagnosestelling.
Een urinezuurverlagende behandeling moet worden gestart met een erg lage dosis, die erg langzaam (over een verloop van minstens 3 maanden) moet worden opgebouwd. Een te snelle daling van het urinezuur kan namelijk al op zich een aanval uitlokken. Om aanvallen de kop in te drukken tot de aanvalsvrije dosis is bereikt, moet de patiënt ook preventief, en tot minstens 3 maanden na de laatste aanval, anti-aanvalmedicatie nemen (zoals colchicine, een alkaloïde uit de Herfsttijloos). Meestal zijn deze patiënten ook levenslang aangewezen op urinezuurverlagende medicatie (zoals allopurinol).
Bij de behandeling van jicht vermindert colchicine de ontsteking en de productie van melkzuur en houdt het de plaatselijke pH op een fysiologisch niveau. Colchicine is een alkaloïd, dat een irreversibele binding aangaat met tubuline en zo polymerisatie van tubuline tot microtubuli verhindert. Dat heeft een cytostatisch effect en remt de functies van de (neutrofiele) cellen. Colchicine in een dosering van 0,5 mg 2 x/d verlaagt het CRP-gehalte bij patiënten met coronairlijden, wat erop wijst dat colchicine wel degelijk een ontstekingsremmende werking heeft
-
-
pseudo-jicht ontstaat door de vorming van calciumdepots (calciumpyrofosfaatdihydraat) in het kraakbeen en in het gewricht : een tekort aan vitamine D, een storing van het zuur-base evenwicht, hoge PTH-waarden (zie : "Calcium") en andere metabole stoornissen kunnen calcium uit het bot mobiliseren naar de bloedbaan om alzo de calciumspiegels te herstellen. Soms diffundeert het calcium in het kraakbeen en het synoviaal vocht, waar het inflammatie veroorzaakt. De enige oplossing ligt in een dieetaanpassing (zie : "Praktisch").
-
Jicht en pseudo-jicht kunnen samen voorkomen : jicht kan op elke leeftijd optreden (vooral bij mannen), pseudo-jicht echter komt meestal voor bij 50 plussers (bij man en vrouw). Pijn en stijfheid komen voor in schouders, polsen, vingers, voeten, bekken en/of rug. In de knie komt ook zwelling voor (ontsteking).
Risicofactoren :
Verschillende factoren meestal in verband met levensstijl dragen bij tot het versneld onbruikbaar worden van het kraakbeen :
-
-
tekort aan zonlicht : zonlicht structureert immers lichaamswater. Gewoon water (H20, neutrale elektrische potentiaal) wordt hierbij omgezet in negatief geladen water (H3O2). Dit negatief geladen gestructureerd water vloeit gemakkelijk samen (geldt ook voor regendruppels met de vorming van wolken) en bedekt de 2 epifyse-uiteinden van een gewricht als een laag negatief geladen gestructureerde waterdeeltjes gescheiden door positieve deeltjes, waardoor de circulatie van het synoviaal/lymfevocht wordt vergemakkelijkt.
-
uitdroging : water is een essentieel element van het kraakbeen ; een tekort aan water ter hoogte van het gewricht leidt tot chronische uitdroging van de tussenwervelschijfjes wat op zijn beurt bijdraagt tot gewrichtsslijtage. Door druk en beweging overdag wordt er vocht uitgeduwd. 's Nachts nemen die schijfjes terug vocht op waardoor sommige mensen stijf kunnen zijn als ze 's morgens opstaan. Voldoende de lucht bevochtigen en een waterkuur kunnen helpen.
-
-
-
lokaal tekort aan zuurstof : voldoende bewegen, het strekken (uitrekken, stretching) heeft als doel de intra-articulaire ruimten te beademen, met als gevolg een verbetering van de lokale circulatie (synoviale stroom in en uit het kraakbeen) en aldus ook van haar functie.
-
-
-
spiercontracturen : een tekort aan bewegen (te zittend leven, immobilisatie...) verzwakt het spierstelsel dat het gewricht dient te ondersteunen. Bij overmatige statische activiteit gaan de spierdraden zich aan elkaar vasthechten (spierstramheid) ipv gemakkelijk over elkaar te blijven schuiven (wat gebeurt bij voldoende bewegen). Hierdoor ontstaat spiercontractie/verkorting wat kan leiden tot blokkeren en comprimeren van het onderliggend gewricht, en verder tot een snellere gewrichtsontaarding.
-
-
-
trauma (breuk, verstuiking, ontwrichting, scheuring van ligamenten, herhaald blokkeren van wervels...) : leidt tot blokkeren en comprimeren van onderliggend gewricht, en eventueel verder tot een snellere gewrichtsontaarding.
-
-
-
spierverslapping of het omgekeerde : spierspanningen, stress, vermoeidheid... : artrose kan de uiting zijn van een onmacht tegenover een of meerdere problemen ; dit vertaalt zich psychisch in koppigheid en fysisch als artrose (contractuur!), alhoewel het een geestelijk teken is van vertwijfeling of wanhoop. Tengevolge van het herhaald blokkeren dwingen mensen met artrose hun lichaam in een keurslijf, als uiting van hun angsten.
-
-
-
sporten, met risico op vroegtijdige slijtage : te sportief zijn op middelbare leeftijd kan artrose veroorzaken. Wie al wat ouder wordt, kiest dus beter voor bv. zwemmen of fietsen.
-
-
-
verzuring van het organisme : de verzuring van de weefsels verhoogt de pijn en verhindert de genezing en de calciumopname.
-
overaanbod koolhydraten : osteocalcine regelt het bloedsuikerniveau (glykemie) mee. Maar, als we de hele dag door eten, is er een verstoring van het evenwicht van de permanente heropbouw van het bot. Als dit voortdurend plaatsvindt, leidt dit tot hyperinsulinemie en insulineresistentie. Om onze bloedsuikerspiegel in balans te kunnen houden, worden onze botten dan continu gedwongen om onze pancreas te ondersteunen bij het produceren van insuline. Dan kan er geen bot aangemaakt worden wat het evenwicht van permanente heropbouw verstoort (zie "Osteoporose").
-
-
-
bepaalde reumatische aandoeningen zoals reumatoïde polyartritis of ankyloserende spondylartritis, maken de gewrichten gevoeliger en versterken het slijtageproces.
-
-
-
overgewicht is een belangrijke risicofactor omdat het voor een toenemende en permanente belasting van de gewrichten zorgt en gewrichtsslijtage bevordert.
-
-
-
mechanische stress : het vaak herhalen van dezelfde bewegingen (bandwerk...).
-
-
-
verouderen : artrose komt weinig voor bij mensen jonger dan 40 jaar, terwijl het voorkomt bij 70% van de bevolking ouder dan 65. Omdat met de leeftijd ook een verlies aan correcte positionering van de verschillende articulaties optreedt. Dit slecht uitlijnen zorgt voor een verschuiving van de raakvlakken : de druk in het gewricht is niet meer gelijkvormig verdeeld. En zo ontstaan artrose thv de hals, de heup (coxartrose) en de knie. Overgewicht zal de druk in het gewricht nog verhogen.
-
-
-
type 2-diabetes : zou een onafhankelijke risicofactor zijn voor ernstige artrose ; veranderingen in het glucose-metabolisme zouden de ontwikkeling van artrose direct stimuleren
.
-
-
-
fructose (fruitsuiker, onderdeel van witte suiker): verhoogt de uraatproductie en leidt tot hyperuricemie. Chronisch fructose-gebruik veroorzaakt daarnaast ook een ontsteking van de hypothalamus (zie "Fructose") met immuniteitsverlies als gevolg.
-
consumptie van o.a. rood vlees : rood vlees bevat een inflammatoire molecule Neu5Gc, die de immuniteit kan verstoren
.
-
een overgevoeligheid aan groenten uit de nachtschade-familie : zie : "Groenten, nachtschade-achtigen".
-
een overgevoeligheid aan gluten : 1% van de bevolking zou lijden aan coeliakie, 2 à 5% zou intolerant zijn aan gluten en 5 à 30% overgevoelig aan gluten. Zie "Intolerantie-reactie, symptomen".
-
-
-
erfelijke factoren, vooral voor bepaalde locaties (heup, knie).
-
-
-
aangeboren afwijkingen (dysplasie van de heup) of verworven (scoliose, kromme benen...).
-
-
-
bepaalde beroepen : vooral deze waarbij steeds op de knieën of gehurkt dient gewerkt te worden, bv. voor het heffen van lasten.
-
-
-
een verandering in de oestrogeenspiegel (vrouw in de menopauze).
-
-
-
bepaalde langdurige medicamenteuze behandelingen.
-
-
-
infecties.
-
-
-
...
-
Maar ook door :
-
-
een prostaglandine-dysbalans : door de terugval van biologisch actieve EVZ in onze voeding... : zie ook "PG-TX-LT profiel"
-
-
-
ontstaan van auto-immuniteitsreacties : leidt tot tolerantieverlies tov auto-antigenen.
-
-
-
ontstaan van continue ontstekingsstatus (vrije radicalen pathologie) : zie ook "Vetzuurprofiel".
-
-
-
verminderde kwaliteit van beendergestel door : te weinig beweging, medicatie, hormonenstatus, roken, voedingstekorten ...
-
Belangrijkste vormen en symptomen :
Artrose :
Kenmerken :
-
-
erosie van het kraakbeen te zien op radiografie
-
degeneratieve aandoening
-
pijnlijk bij bewegen van 1 of meerdere gewrichten
-
co-morbiditeit : 2 x meer kans op het ontwikkelen van een stemmings- of angststoornis dan de algemene bevolking
-
meestal geen sprake van ontsteking, geen afwijkend bloedbeeld
-
Symptomen :
-
-
pijn : vooral bij het bewegen of bij een (over)belasting van het gewricht ; de pijn neemt af met rusten en is dan ook gering 's morgens. Naarmate de dag vordert, worden de gewrichten steeds meer belast en neemt de pijn toe.
-
stijfheid : vooral na een moment van rust
-
beperkte bewegingsvrijheid
-
kraakgeluiden : wanneer het gewricht is beschadigd...
-
lokale gewrichtsontsteking (afweersysteem) : in dit geval voelt het gewricht pijnlijk, warm en gezwollen aan
-
lichaamspositie verandering
-
cysten, verdikkingen aan de rand van het gewrichtsbot
-
...
-
(Osteo)artritis :
Kenmerken :
-
-
eerder "koude" vorm van artrose
-
ontwikkelt zich over verscheidene jaren bij ouderen ten gevolge van herhaalde stress, slijtage, trauma...
-
begint gewoonlijk in de gewrichten aan een zijde (unilateraal) met een ontsteking van de gewrichtsmembraan
-
veroorzaakt een chronische last/ontaarding van gewricht(en)
-
pijn verergert bij beweging en vermindert bij rust
-
's avonds meer pijn
-
Symptomen :
-
-
rood, warm en zwelling van de gewrichten is zeldzaam
-
geen algemene malaise
-
synovitis : ontsteking van het synoviaal vlies rond het gewrichtskapsel
-
botkraken bij passief bewegen
-
bezinking in serum is normaal, wel reumafactoren (urinezuur, CRP, antinucleaire antilichamen, Waaler Rose, Latex-test...)
-
knobbels aan de vingers
-
functieverlies en lokale spieratrofie
-
...
-
Reumatoïde artritis (RA) :
Kenmerken :
-
-
ontsteking van het gewricht zelf
-
-
meestal onverwacht, acuut
-
gewoonlijk aan beide zijden van het lichaam
-
voorkomen in het bloed van een reumafactor (een immunoglobuline-eiwit) : RA is een auto-immuunziekte en kan op gelijk welke leeftijd optreden, zelfs bij kinderen
-
-
pijnlijk ook zonder beweging (bij rust, dus vooral 's nachts)
-
-
bewegen verzacht de pijn
-
stress en angst activeren de vrijstelling van cortisol door de bijnieren, wat tijdelijk de oedeemvorming en de pijnen verzacht (en teveel suiker of zout putten de bijnier uit)
-
bij ontspanning komen de pijnen terug en meer uitgesproken
-
-
maar ook meestal :
-
Symptomen :
-
-
rood, warm, zwelling van gewrichten is algemeen
-
vaak algemene malaise, moeheid, koorts, gewichtsverlies...
-
ontkalking van het bot
-
verhoging bezinking in serum, reumafactoren aanwezig
-
synovitis
-
vernauwing van de gewrichtsspleet
-
verdwijning van het kraakbeen
-
vergroeiing van de gewrichten
-
verstijving van de gewrichten
-
vroegtijdige invaliditeit
-
...
-
Jicht :
Kenmerken :
-
-
gewrichtsontsteking
-
-
dikwijls acuut
-
meestal thv de grote teen (podagra), van de knie, de enkel of de pols
-
veroorzaakt door het neerslaan van urinezuurkristallen in het gewricht
-
-
herhaalde jichtaanvallen kunnen leiden tot gewrichtslijtage met misvormingen (degeneratie)
-
frequenter bij volwassen mannen (en bij vrouwen na de menopauze)
-
Symptomen :
-
-
rode, warme en gezwollen gewrichten
-
gewrichtspijnen die dikwijls 's avonds opduiken
-
de vorming van urinezuurkristalophopingen (tophi) eventueel met misvormingen thv het been, het kraakbeen, het gewrichtskapsel en/of de huid
-
een hyperuricemie veroorzaakt niet noodzakelijk jicht : enkel bij 5 à 10% ontstaat jicht.
-
een hyperuricémie alleen zal alleen worden behandeld indien te hoge waarden worden bereikt (> 11mg/dl)
-
...
-
Essentiële verschillen tussen reuma en artrose :
|
Reuma |
Artrose |
|
|
|
|
|
|
Behandelingen :
Analyse van het synoviaal vocht kan tot de diagnose van de aandoening leiden. Een verhoogd leucocytengetal in het synoviaal vocht kan duiden op een ontsteking van het gewricht. Een kweek van het synoviaal vocht kan uitsluitsel geven op de vraag of bacteriën een ontsteking in het gewricht veroorzaken. Met een microscoop kan onderzocht worden of het synoviaal vocht kristallen bevat en zo ja, welke kristallen.
Verder is de bepaling van het ferritine-gehalte in het serum belangrijk, omdat hematochromatose op termijn artrose kan uitlokken (zie : "Nutribalans").
De klassieke behandelingen beperken er zich toe de ontsteking van het gewricht te verminderen door het gebruik van NSAID die de ontsteking tegen gaan door de vorming van inflammatoire mediatoren (leukotriënen, prostaglandines... ) te remmen en die de pijn verlichten. In bepaalde gevallen worden ook corticosteroïden via infiltratie in het gewricht toegediend.
-
-
NSAID zijn COX2 remmers : het COX2-enzym stimuleert de aanmaak van pro-inflammatoire prostaglandines, wat leidt tot een inflammatiereactie.
-
-
-
Acetylsalicylzuur (aspirine) : acetyleert het COX2-enzym, waardoor omega3-vetzuren (EPA en DHA) omgezet worden in anti-inflammatoire lipoxines en resolvines. Uit EPA en DHA worden resp. de mediatoren RvE en RvD gevormd. Resolvines remmen de ontsteking door te verhinderen dat ontstekingsmediatoren (cytokines, interleukines) naar de plaats van de ontsteking migreren en dat andere ontstekingsbevorderende stoffen worden geactiveerd. COX2 is betrokken bij de aanmaak van RvE en een remming van dit COX2-enzym blokkeert dan ook de aanmaak van resolvines, waardoor een belangrijke groep ontstekingsremmerende stoffen wordt geremd
. Het COX2 wordt dus beter niet geblokkeerd, maar geacetyleerd of gemoduleerd.
-
-
-
Aspirine heeft echter veel bijwerkingen : een combinatie van een andere veilige acetylerende stof (bv. N-acetylcysteïne of NAC) met omega3-vetzuren zorgt daarom voor een betere ontstekingsremming en pijnstilling.
-
Deze behandelingen hebben geen positief effect op de structurele progressie van het gewricht. Integendeel, NSAID zouden op lange termijn zorgen voor een versnelling van de gewrichtsontaarding.
Daarnaast wijst een studie uit dat het gebruik van NSAID duidelijk het risico op atriale fibrillatie of flutter verhoogd, vooral bij nieuwe gebruikers. Het zou dan ook nuttig zijn het individueel cardiovasculaire risico te bepalen vooraleer (zeker voor de eerste keer) dit type behandeling voor te schrijven .
Er bestaan ook kraakbeenmodifiërende stoffen die de progressie van de gewrichtsslijtage kunnen vertragen, door de afbraak van het kraakbeen te remmen en haar herstel te stimuleren. De weldadige effecten van deze behandeling treden echter niet onmiddellijk op, daar het een traag en fundamenteel reconstructieproces betreft.
Het glucosamine sulfaat, het voornaamste monomeer van de glycoaminoglycanen (hyaluronzuur, keratan, heparan sulfaat) en het chondroïtine sulfaat bezitten zowel structuur modulerende als anti-inflammatoire eigenschappen. Het betreft dus een natuurlijk aminomonosacharide (een aminosuiker : glucose + glutamine), het voorkeursubstraat voor de biosynthese van deze keten van glycoaminoglycanen en dus voor de productie van proteoglycanen voor het humaan kraakbeen.
Glucosamine kan het metabolisme van chondrocyten beïnvloeden : een verhoogde absorptie van glucosamine in het kader van een aangepast dieet wees op een verhoging van de glycoaminoglycanen en dus ook van een verhoogde waterretentie in de collageenmatrix, met de vorming van een sterk viskeus smeermiddel voor de gewrichten.
Naast het glucosamine speelt ook de aanwezigheid van zwavel een belangrijke rol in de synthese van proteoglycanen, daar een groot deel van deze laatsten zwavel bevat.
Zwavel is een essentieel element in de verdediging tegen vrije radikalen (GSH), het komt tussen in de ontgiftingsprocessen, en het is vooral onmisbaar voor de goede kwaliteit van het kraakbeen. Een tekort aan zwavel veroorzaakt dus een productiedaling van de glycosaminoglycan-ketens. Het organisme bezit anderzijds weinig zwavel in reserve.
OPGELET :
-
-
-
glucosamine :
-
-
glucosamine wordt aangemaakt uit chitine, een bestanddeel van het pantser bij schaaldieren : opgelet dus bij patiënten die allergisch zijn aan schaaldieren.
-
bepaalde studies wijzen op het risico op het ontstaan van een verhoogde insulineresistentie : uit voorzorg dienen diabetici hun bloedsuikerspiegel (glykemie) regelmatig te controleren.
-
-
-
-
-
-
chondroïtine : mogelijke versterking van de effecten van anticoagulantia (door chemo-structurele analogie met de heparinoïden).
-
-
Wat het synoviaal vocht betreft,
-
-
-
de inname van voedingssupplementen met hyaluronzuur en met collageen type 2 zorgen voor een intra-articulaire verhoging van hyaluronzuur en verzachten de pijn ;
-
-
Collageen type 2 bezit een eigen structuur en komt enkel voor in bepaalde organen. Het komt voor als fijne vezeltjes in de grondlaag van het hyalien kraakbeen en zorgt er voor stevigheid en weerstand. Dit type vermindert na 14 dagen artrose-pijn met meer dan 30% : de werking van collageen steunt op een immuunreactie waarbij de beendegeneratie bij osteoartritis wordt omgekeerd zodat het organisme haar eigen gewrichten kan herstellen. Collageensupplementen activeren de immuunrespons, zodat het collageen als voedingssupplement wordt beschouwd en niet als een te vernietigen vreemd lichaam. Hierdoor wordt de vernietiging van het eigen collageen afgeremd en dus ook de hieruit voortvloeiende ontstekingsreacties wat leidt tot minder pijn en een betere gewrichtsmobiliteit.
Bij patiënten bij wie geen goed resultaat wordt geboekt met hyaluronzuur, kan een behandeling met een suspensie van meerlagige liposomen overwogen worden (knie-artrose).
-
-
-
associaties van mucopolysachariden, collageen type 2 en vitamine C zorgen voor een hogere proliferatie van de tenocyten, voor minder pijn en voor het verdwijnen van de ontstekingshaarden thv de peesaanhechtigen.
-
hogere concentraties korteketen vetzuren kunnen gevonden worden in de gewrichtsvloeistof (synoviaal vocht) en men neemt aan dat ze een belangrijk effect hebben op de functie van gewrichten. Hogere concentratie korteketen vetzuren, bijvoorbeeld uit beenmerg, zorgde voor vermindering van het aantal botafbrekende cellen door propionaat, wat leidde tot een aanzienlijk langzamer verloop van de botafbraak. Een bacteriënvriendelijk promicrobioot dieet (= vezelrijk) zou dus ontstekingsremmend werken, met een positieve invloed op de botdichtheid...
-
-
Oplosbaar organisch silicium (gereduceerde vorm) is actief en gemakkelijk opneembaar door het organisme, ook door de cellen, is een interessante molecule voor de behandeling van artrose (silicium is onmisbaar bij de synthese van glucosaminoglycanen), maar ook in de behandeling van andere ziekten zoals osteoporose, atherosclerose (silicium komt tussen bij de synthese et de plaatsing van vezels met elastine en collageen, thv de bloedvatwand, en houdt deze soepel), van allerhande huidproblemen (silicium is onmisbaar voor de opbouw en vernieuwing van de vezels met collageen, elastine en glucosaminoglycanen)..., en versterkt het immuunsysteem.
Een nieuwe therapie met stamcellen van de patiënt wordt sinds kort gebruikt in de orthopedie. Ze verlicht pezen met problemen ongeacht de plaats (elleboog, schouder, knie, heup, plaatsen waar er een vrij dik gewrichtskraakbeen is).
Praktisch :
Vooral de chronische locale inflammatietoestand is verantwoordelijk voor het blokkeren van de enzymen nodig voor de synthese van proteoglycanen door de chondrocyt. Het bestrijden van deze ontstekingstoestand met alle beschikbare middelen is dan ook de eerste stap : vermageren, bewegen, kiezen voor een dieet arm aan suikers en aan vetten die mediatoren kunnen aanmaken die de ontsteking kunnen activeren.... Natuurlijk zal een knie wat opzwellen na een lange mars, of wat pijn doen, maar deze verschijnselen zullen zelden en beperkt optreden.
In de preventie + behandeling :
Artrose kunnen we niet genezen. Het komt er dus op aan de doelstellingen van een eventuele preventieve of curatieve behandelingen te definiëren : het verzachten van de pijn, het behoud van een aanvaardbare gewrichtsmobiliteit, het beperken van een functioneel verlies, en dus het vertragen van de structurele ontaarding, het verbeteren van de levenskwaliteit, of gewoon artrose voorkomen?
In de preventie van artrose is voldoende bewegen de belangrijkste boodschap om aanhoudende spiercontracturen te vermijden. Bewegen bevordert een regelmatige synoviale stroom in en uit het kraakbeen : de synoviale vloeistof smeert en voedt het kraakbeen. Plus alle dagen wat stretchen.
Treden reeds spierpijn en -stijfheid op dan zal glucosamine alleen het niet klaren. Een meer globale aanpak zal nodig zijn, waar glucosamine deel van kan uitmaken...
Kurkumapreparaten worden gebruikt bij patiënten die intolerant zijn voor ontstekingsremmers, zoals mensen die bijvoorbeeld een maagzweer of maagbloeding hebben gehad. Maar die zijn nooit zo krachtig als een klassieke ontstekingsremmer.
Aanpassing van het dieet :
-
-
eten stomen : voedingsmiddelen bereiden bij minder dan 130°C of in de stoomoven vormt de beste preventie tegen het karamelliseren.
-
eet voldoende vezelrijk : een bacteriënvriendelijk promicrobioot dieet (= vezelrijk) zou dus ontstekingsremmend werken, met een positieve invloed op de botdichtheid...
-
-
-
voldoende drinken : het overvloedig drinken van water of thee heeft een weldoend effect op de kwaliteit van het kraakbeen, daar drinken de renale uitscheiding bevordert van urinezuur. Een te zwakke vochtinbreng verplicht het organisme water te putten uit het kraakbeen, wat deze laatste gevoeliger maakt en de mechanische functie ondermijnt. De inname van water buiten de maaltijden (een hoeveelheid van 8 à 10 bierglazen water per dag), eventueel met wat zeezout, kan de pijn verzachten.
-
-
-
vermijd verzurende voedingsmiddelen en hun afgeleiden zoals koffie, cola, melk, geraffineerde suikers, geraffineerde meelproducten, kaas, vlees, dierlijke vetten alsook het overmatig gebruik van plantaardige oliën en margarines (behalve olijf- en koolzaadolie, lijnzaadolie en ongeraffineerde palmolie...) (zie ook : "Het zuur-base profiel").
-
-
-
-
kies voor basische of ontzurende (rijk aan mineralen) voedingsmiddelen :
-
-
omdat de mineralen de zuren helpen neutraliseren (zie ook : "Zuur-base evenwicht")
-
groene thee, aardappelen, groenten (behalve spinazie en rabarber die het organisme verzuren), fruit, rauwe melk, kastanjes...
-
-
fruit is in principe toegelaten, alhoewel dat de consumptie ervan gedurende een ontzuringskuur beter wordt vermeden...
-
probeer vegetarisch te eten
-
-
-
-
-
voedingssupplementen : bv. Lithotamnium (een alg rijk aan mineralen)
-
-
-
-
-
mijd groenten uit de nachtschade-familie zoals tomaten, paprika's, aardappelen, aubergine... : de aanwezige alkaloïden zouden het herstel van collageen in de gewrichten kunnen tegengaan...
-
idem voor citrusvruchten zoals citroen, limoen, sinaasappel, pompelmoes... : zouden zwellingen in de gewrichten veroorzaken
-
ook granen en graanproducten (vooral deze die gluten bevatten of geraffineerde), zuivelproducten, eieren, gist... kunnen ontstekingsbevorderend werken ; zoek zelf uit voor welk voedingsmiddel je gevoelig bent
-
mijd gehydrogeneerde (trans)vetten, geraffineerde suikers, additieven (met behulp van een eliminatiedieet type Feingold).
-
-
-
-
kies voor voedingsmiddelen rijk aan silicium : begin de dag met bv. een portie havervlokken !
-
-
-
verhoog de aanvoer van omega3 vetzuren (vis en visolie, rijk aan EPA), samen met een reductie van de omega6 vetzuren (vlees, eieren, kazen, bronnen van AA) : voor het bestendigen van de balans tussen anti-inflammatoire/pro-inflammatoire mediatoren (zie ook : "Inflammatie").
-
-
-
-
omega-3-vetzuren remmen het inflammasoom in humane macrofagen, wat de symptomen zou kunnen verminderen. Eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA) remmen de synthese van inflammatoire cytokines door leukocyten.
-
omega-6-vetzuren daarentegen stimuleren de productie van pro-inflammatoire cytokines.
-
het westers dieet bevat weinig ALA, de precursor van EPA en DHA, waardoor het D6D-enzym, dat tussenkomt bij de omzetting van ALA naar EPA, minder actief wordt, waardoor nog minder EPA wordt gevormd,
-
hoge cholesterolwaarden, te veel verzadigde vetten en transvetzuren, te weinig EVZ (zelfs in de moedermelk maar ontbreekt volkomen in koemelk) remmen ook het D6D enzym,
-
hoge consumptie van linolzuur (LA, omega6) remt de absorptie van omega3-vetzuren en ook de conversie van ALA naar EPA (omega3) door competitie voor het D6D-enzym,
-
de activiteit van het D6D-enzym wordt ook onderdrukt door een overmaat aan insuline en door een tekort aan magnesium of zink,
-
een overmaat insuline (hyperinsulinemie) verplaatst ook de synthese uit DGLA van PGE1 (via AA) naar PGE2 (zie : "Inflammatiereactie").
-
-
Combineer omega3 vetzuren met natuurlijke ontstekingswerende middelen : GLA, curcumine, Boswellia serrata, Gember, bromelaïne, papaïne (Ananas), NAC
-
-
bij de vrouw na de menopauze : een oestrogeen-supplement, liefst plantaardig van oorsprong (soja, fenegriek, salie...) kan nuttig zijn in de preventie van gewrichtsslijtage (en van osteoporose) ; tot aan de menopauze zijn vrouwen beschermd door hun hoge oestrogeen-niveau's.
-
Aanpassing van de levensstijl :
-
-
fysische oefening : meerdere studies wijzen op het belang van enige fysische activiteit
: bewegen helpt tegen ernstige vermoeidheid, verhoogt de spierkracht en verzacht de pijn. Geen sport, wel bewegen : stappen, tuinieren, te voet gaan winkelen : beweegmogelijkheden genoeg. Zelfs pianospelen doet de mobiliteit van de vingers deugd !
-
Lichte lichaamsbeweging zoals doorstappen en zwemmen die het aangetaste gewricht niet te erg belasten, liefst onder controle van een kinesitherapeut :
-
-
-
helpt de myotatische reflex opheffen (vandaar het belang van stretching vooral na een spierbelasting)
-
helpt de zuurstofaanvoer ter hoogte van het gewricht, de pijn te verzachten en verdere gewrichtsslijtage te voorkomen
-
bevordert een regelmatige synoviale stroom in en uit het kraakbeen : de synoviale vloeistof smeert en voedt het kraakbeen
-
versterkt de onderliggende structuren : spieren, pezen, ligamenten
-
versterkt de botten (botdichtheid stijgt!)
-
helpt een gezond lichaamsgewicht te behouden, alsook de invloed van stress op de gewrichten te verminderen
-
-
spierversterkende oefeningen : verhogen de spierkracht en de spiertonus, wat meer stabiliteit betekent, een grotere bescherming voor de aangetaste gewrichten en een vermindering van de pijn
-
amplitude oefeningen : dragen bij tot het behoud of tot hert herstellen van de normale beweging van de gewrichten en tot een vermindering van de stijfheid
-
-
-
-
-
-
beoefening van tai-chi : gunstig voor heel de lichaamsconditie en de geest. Ook een GRADIT-behandeling (gedragsgeoriënteerde therapie) kan patiënten helpen langer te blijven bewegen.
-
-
Zwemmen is een "gedragen" sport, de gewrichten moeten immers het lichaam niet meer torsen. Er is ook geen grondcontact, zoals bij stappen en joggen, zodat microtrauma's bij zwemmen bijna niet voorkomen.
-
-
-
zwaarlijvige personen moeten ook bewegen, doch zonder hun gewrichten te veel te belasten met oefeningen in het water (aqua-gym), op de grond (stretching) of al zittend (fietsen).
-
-
Zie ook : "Bewegen, bewegen, bewegen".
Voor gezondheidsmedewerkers : arthrolink.com EN of FR (geen NL beschikbaar).
-
-
verzorg je spieren : zorg voor voldoende magnesium-aanvoer (tegen de contracturen, spier- en gewrichtsstijfheid).
-
-
-
vermijd overgewicht : hoe belangrijker het overgewicht, hoe hoger het risico op artrose. Gewichtsverlies betekent een echte verlichting die onmiddellijk voordeel laat gevoelen o.a. ter hoogte van de gewrichtsmobiliteit en voor de pijnverzachting.
-
voldoende rust en slaap : zorg voor een goed bed, goede ondersteuning van de aangetaste gewrichten en voor een adequate pijnbehandeling. Chronische pijn kan leiden tot depressie. Pijn zelf zorgt immers ook voor inflammatie
!
-
Specifiek bij jicht :
Niet-beïnvloedbare factoren bij jicht : erfelijke aanleg, mannelijk geslacht, hogere leeftijd, nierziekten, kwaataardige bloedziekten...
Beïnvloedbare factoren bij jicht : voeding rijk aan purines, alcohol (bier maar ook alcoholvrij bier, sterke drank), obesitas, hypercholesterolemie, hypertensie, sommige farmaca (zie hoger).
-
-
bij acute jichtaanval :
-
-
rust,
-
ijs (pijnstillend, ontzwellend en ontstekingswerend)
-
colchicine (een alkaloïde die de fagocytose van de neutrofielen remt waardoor de ontstekingsreactie wordt afgezwakt) ;
-
-
colchicine bezit een nauwe therapeutische index : ontstaat diarree dan is de colchicine-dosis te hoog : dus dan geen middel geven tegen diarree!
-
-
-
dieetaanpassingen :
-
-
geen alcohol
-
-
vooral geen bier : bevat teveel purines
-
zeker te mijden : Porto, Bourgogne wijnen (ook de witte zoals Chablis), Champagne...
-
minstens 2L water per dag drinken
-
-
niet roken
-
geen zuur voedsel :
-
-
urinezuur is weinig oplosbaar in water en circuleert dus niet vrij in het bloed maar onder vorm van haar anion, natriumuraat. Bij een pH = 7.35 is meer dan 90% van het urinezuur geïoniseerd tot uraat. Maar tengevolge van een verlaging van de urine-pH kan de vorming van urinezuurkristallen versterkt worden (zie ook : "Urinezuur").
-
-
laag purinedieet :
-
-
geen wildvlees, orgaanvlees...
-
geen zeevruchten (kreeft, mosselen), ansjovis, sardienen...
-
geen peulvruchten (bonen, erwten, linzen, soja...), bloemkool, asperges...
-
-
fructose vermijden : fructose (massaal aanwezig in industriële voeding en frisdranken) verhoogt de uraatproductie en leidt tot hyperuricemie
-
veel water drinken : verhogen de diurese (ook met koffie)
-
magere melkproducten : werken beschermend waarschijnlijk dankzij het uricosurisch effect van caseïne en lactalbumine.
-
verse kersen of kersenextract om jicht aanvallen te voorkomen: met resp. 37% en 45% risicoreductie op een jichtaanval ; een combinatie met allopurinol werd geassocieerd met een 75% lager risico op een jichtaanval, in vergelijking met allopurinol alleen
-
-
teveel vlees overtreft onze verteringscapaciteiten ; deze stimuleren met :
-
-
betaïne HCl : versterken maagzuur
-
alkaliniseren met vers rauw aardappelsap
-
plantaardige enzymen
-
pancreasenzymen
-
glycine (pancreas)
-
-
hyperuricemie tegengaan met :
-
-
vitamine B5 : helpt urinezuur om te zetten in ammoniak
-
vitamine B6 : voorkomt zuurvorming en urinezuurkristallen
-
vitamine B9 : remt de synthese van foliumzuur door inhibitie van de xanthine oxidase (zie "Urinezuur")
-
vitamine B12 : voor de foliumzuurbalans
-
vitamine C: vergroot de uitscheiding van urinezuur en hoge vit C inname zou het risico op jicht doen dalen
-
vitamine E : remt de een overmatige urinezuurproductie
-
Zn-supplementen : tekorten treden op bij jicht
-
-
Supplementen chondroprotectiva (met elkaar te combineren):
-
-
zwavelbron :
-
-
glucosamine sulfaat : 1500 à 4000mg/dag, best in associatie met MSM (1000mg),
-
chondroïtine sulfaat (400mg, 2 à 4x/d) eventueel + glutamine en SAM (400 à 800mg/d), vooral in de behandeling van knie-artrose.
-
oplosbare keratine is niet alleen een goede natuurlijke bron van organisch zwavel maar is ook onmisbaar voor de synthese van gewrichtsweefsel. Als sterke antioxidant zorg keratine voor tegengewicht voor de PGE2 pro-inflammatoire prostaglandines en remmen zo de verdere afbraak van het gewicht.
-
-
Wanneer de verschillende formuleringen van glucosamine met elkaar worden vergeleken blijkt dat een andere zoutvorm (HCl ipv sulfaat), de dosering (in 1 gift of in meerdere giften per dag), de vorm (vast ipv vloeibaar) of de samenstelling (de combinatie met chondroïtine) op een duidelijke wijze de biobeschikbaarheid van glucosamine verlaagt. Het is de (met NaCl) gestabiliseerde sulfaatvorm (dubbel zout) die de beste weefselpenetratie oplevert .
-
-
niet verzeepbare extracten van avocado-olie en soja-olie (piascledine) kunnen een gunstig effect tonen op de kraakbeenmatrix, door blokkering van de activatie van de enzymen die betrokken zijn bij het katabolisme van het kraakbeen, en door stimulatie van het matrixherstel.
-
-
-
diacerheïne (soja) bevordert het behoud van de integriteit van het kraakbeen, door inhibitie van het procatabolisch effect van het interleukine IL-1, en het afremmen van de matrix-metalloproteïnasen die verantwoordelijk zijn voor de degradatie van de proteoglycanen. Dit laatste effect wordt ook bereikt met look (diallyl disulfide).
-
op een natuurlijke en goedkope manier je reserves collageen verhogen met gelatinerijke en kraakbeenrijke voedingsmiddelen (been met merg, bouillon, complete vis, kalfskop of kalfslever, varkenspoot, waterzooi, pensen, andouillette (kleine worst)...). Indien zij geen deel uit maken van je normale kost, wordt het moeilijk voldoende collageen binnen te krijgen.
-
-
-
of als supplement : niet-gedenatureerd natief collageen type2 (10mg/dag nuchter) van rund of vis (natief = niet gedenatureerd of chemisch bewerkt collageen).
-
-
-
L-glycine : glycine is nodig voor een aantal belangrijke metabole processen zoals de synthese van structurele eiwitten collageen en elastine. Volgens Spaanse onderzoekers zouden meerdere degeneratieve aandoeningen van de lichaamsstructuren hun oorzaak vinden in een tekort aan dit aminozuur. Volgens hen zorgt een suppletie met L-glycine voor een duidelijke verbetering van de symptomen en zonder het gebruik van pijnstillers. Dosis : 5g, 2 x per dag met een resultaat na 2 weken tot 4 maanden behandeling. Glycine is een niet essentieel aminozuur, alhoewel het organisme maar in beperkte mate glycine kan aanmaken.
-
Andere :
-
-
aanvoer van antioxidantia (flavonoïden, vit C, en vooral Se...) : de ontstekingsreactie veroorzaakt de vorming van veel vrije radicalen, verantwoordelijk voor oxidatieve stress :
-
-
kies voor een voeding rijk aan bioflavonoïden : bessen, groene thee, uiensoorten, steenvruchten, volle granen, pollen...
-
kies voor vetoplosbare antioxidantia (vit E, in tarwekiemolie), voor weiproteïnen (lactoserum, rijk aan cysteïne, onmisbaar voor de aanmaak van de antioxidant glutathion (GSH)), voor boekweit (voor de aanwezige rijkdom aan vitaminen van de B-groep, van histidine (belangrijk aminozuur tegen de glycatie van eiwitten) en vooral van rutine (antioxidant die de broosheid van het collageen in de vaatwand vermindert).
-
astaxanthine : het sterkste antioxidant carotenoïde voor het neutraliseren van vrije radicalen : astaxanthine is 65x sterkere vrije radicaal-vanger dan vit C, 54x sterker dan bètacaroteen en 14x sterker dan vit E. Dosis : 2mg/dag (tot 8mg/jour) juist voor een maaltijd of met wat vet, of onder vorm van Krill-olie. Astaxanthine zou de serumwaarden doen dalen van NO, IL-1b, prostaglandine E2, CRP (daling met meer dan 20%
) en TNF-alfa .
-
-
-
-
stimuleren van het ontgiften van het organisme : preventie afzetting toxines en zware metalen in de gewrichten ; en eet tijdelijk vegetarisch.
-
-
-
de opiaatreceptorantagonist Naltrexon wordt voor het stimuleren van de immuniteit gebruikt bij o.a. Reumatoïde artritis (RA).
-
-
via onze voeding krijgen we exogene opiaten binnen zoals gluteomorfinen (uit gluten) en caseomorfines (uit caseïne). Opiaten onderdrukken onze immuunfunctie.
-
zeer lage dosissen naltrexon zullen tijdelijk de circulerende endorfines remmen met als tegenreactie een duidelijke stijging van de endogene endorfine-productie. Dankzij die endorfines voelen wij ons goed, hebben we minder pijn en vooral, zij boosten onze immuunfunctie door het aantal T-lymfocyten te doen stijgen wat de progressie van de ziekte vertraagt...
. -
een auto-immuun-dieet dient daarom gluten- en melkvrij te zijn...
-
-
-
-
optimaliseren van de vitamine D-status en verhoogde dagelijkse aanvoer van kalium, magnesium en omega3 vetzuren vertraagt of stopt de progressie van osteoartritis door het vertragen van de been turn-over (zie : "Osteoporose") en van de desintegratie van kraakbeen ; hoe vroeger men hier mee start (reeds tijdens de foetale periode en de kinderjaren) hoe minder kans op latere ontwikkeling van artritis.
-
-
-
dysbiose met "Leaky Gut Syndrome" vermijden : de gasvorming door voedingsintolerantie of vermindering van de enzymactiviteit... duwt het middenrif naar boven waardoor de borstkas verkleint (met minder zuurstofopname, minder koolzuurafgifte) waarop het lichaam zich aanpast door het kantelen van de wervelkolom thv de lendenwervels (holle rug) : hierdoor meer ruimte voor ademhaling maar op termijn : rugklachten.
-
-
-
de enzymactiviteit wordt beperkt door koken, koorts, zware metalen, overmaat Cu, Fe en kinine (beperking lipase-activiteit), overmaat vrije radicalen, verandering van pH, geneesmiddelen, halogenen (F, Cl, Br), tekort aan cofactoren, gebrek aan het apoënzym door tekort aan de geschikte aminozuren, vitaminen van de B-groep (vooral B6) en Zn.
-
-
-
acties :
-
-
verbeteren van de enzymactiviteit bij maagzuurtekort (hypochloorhydrie) : betaïne HCl 600mg, 1 à 3x/d
-
verbeteren van de enzymactiviteit : supplementen met enzymcomplex (lipase, amylase, protease, trypsine, chemotrypsine, bromelaïne...)
-
herstellen van de mucosa : met glutamine
-
behandelen van leverdysfunctie (als gevolg van Leaky Gut Syndrome) : GSH, cysteïne, methionine, NAC
-
beschermen van de lever : bioflavonoïden, catchinen, Silybum marianum (Mariadistel), Taraxacum offic. (Paardenbloem)
-
herstellen darmflora : Lactobacillus, GLA (minstens 1.5g/d), visoliën (EPA, DHA)
-
-
-
-
zie ook : "Nutribalans".
-
-
-
mineralen belangrijk bij reuma : naast Cu (ontstekingsremmend) en Se zijn ook Zn (10 à 15mg/d) en Mn (5 à 15mg/d) belangrijk : Zn en Mn zijn cofactoren van SOD, dat bij inflammatie wordt gebruikt als antioxidant. Vergeet boor niet
. Fe kan bijdragen aan het herstel, want ijzergebrek kan een van de nevenoorzaken zijn. Broom (Br) bezit ontstekingsremmende eigenschappen. Tenslotte zorgt jood voor een evenwichtige schildklierfunctie, waaronder die van calcitonine, waardoor jood essentieel is voor de calciumafzetting en beendergroei.
-
-
-
vitaminen belangrijk bij reuma :
-
-
-
-
vit B5 (500mg, 1 à 4x /d) : helpt urinezuur om te zetten in ammoniak : minder ochtendstijfheid, minder pijn...
-
vit B3 (500mg à 4g/d) : vermindert de ontstekingsreactie en verbetert de gewrichtsflexibiliteit
-
vit B6 (100mg, 1 à 3x /d) : helpt bij de pijncontrole en doet de gewrichtsmobiliteit stijgen
-
vit B9 (1 à 4mg/d)
-
-
-
-
intra-articulaire injectie van verschillende vormen van het hyaluronzuur : om alzo de viskeus-elastische eigenschappen te verbeteren en , hierdoor, het gewrichtskraakbeen te beschermen tegen stoten en wrijvingen ; een significante vermindering van de inname van pijnstillende middelen na één week werd gezien met hyaluronzuur tegenover een infiltratie met corticosteroïden. Daarbij stimuleren deze injecties ook nog de endogene productie van hyaluronzuur. De biobeschikbaarheid na orale toediening van hyaluronzuur is onbekend.
-
-
-
ultrason, laser, gepulseerde elektromagnetische velden, transdermale neurostimulatie : bieden in de meeste gevallen een eerder beperkt resultaat.
-
-
-
warmte-ontwikkeling : IR-lamp, warm waterzak, met de microgolfoven op te warmen kussentjes met kersenpitten : indien dit kan helpen, waar niet... : warmte wordt dikwijls gebruikt voor het verminderen van pijn en stijfheid.
-
-
-
cryotherapie : de koude-omwikkeling (ijs, ColdHot...) kan de ontsteking, de zwelling en de pijn verminderen, wat de mobiliteit van het gewricht ten goede komt.
-
-
-
manuele therapieën zoals acupunctuur (de werkzaamheid van acupunctuur tegen chronische pijn werd bevestigd bij een aantal aandoeningen, waaronder artrose
), osteopathie, chiropraxie, mesotherapie...
-
-
-
thermale kuren.
-
magneettherapie : het magnetisch veld opgebouwd rond het pijnpunt met meerdere magneetparen met tegengestelde polariteit produceert in de onderlinge bloedcirculatie elektrische ladingen die de productie van pijnstillende stoffen bevorderen.
-
-
-
fyto : omwille van hun anti-inflammatoire werking :
-
-
-
-
Duivelsklauw (Harpogophytum procumbens) : helpt tegen ontstekingen van knie en heup
-
Brandnetel (Urtica dioica) : rijk aan silicium en zink
-
Heermoes (Equisetum arvensis) : bevat veel silicium en werkt drainerend
-
Bamboe, sap (Bambusa arundinacea) : rijk aan silicium en ontstekingswerend
-
Wierookhars (Boswellia serrata) : remt het 5-LOX-enzym waardoor geen leukotriënen worden gevormd, en dus ook minder ontsteking ; remt ook de expressie van NF-kB (Nuclear Factor-kappa B, een transcriptiefactor betrokken bij de negatieve retrocontrole van de apoptose) ---> helpt aldusdanig de vicieuze cirkel van chronische ontstekingen te doorbreken
-
Zwarte aalbes (Ribes nigrum), extract van het blad : anti-inflammatoir (cortisol-like) en drainerend effect
-
Olmkruid (Spiraea ulmaria), Schietwilg (Salix alba) : bevatten salicylderivaten zonder maagirritatie te veroorzaken
-
Olmkruid (Spiraea ulmaria), Heermoes (Equisetum arvensis), bladeren van Zwarte aalbes (Ribes nigrum)en van Berk (Betula alba) : drainerende planten die de nierwerking vergemakkelijken (eliminatie van zuren)
-
Zwarte spar (Picea mariana) : bladeren met ontstekingswerende en cortison-like eigenschappen
-
Gereduceerde isoalfazuren (RAII) en tetrahydro iso alpha acids (THIAA), geëxtraheerd uit hop : inhiberen de productie van prostaglandines door de expressie te moduleren van genen die coderen voor de verantwoordelijke enzymen
-
Extract uit het blad van Rozemarijn : vermindert de activering van transcriptiefactoren die betrokken zijn bij de cascade van eicosanoïden
-
Arnica uitwendig, om de pijn te stillen
-
Smeerwortel (Symphytum officinale) : in- en uitwendig, om het beenherstel te versnellen
-
Oleanoline zuur uit het blad van de Olijfboom : werkt in op de activatie van de enzymen die een rol spelen bij de synthese van eicosanoïden (--> antiontsteking)
-
Avocado/sojaolie : mengsel van oliën rijk aan onverzeepbare componenten met bewezen werkzaamheid bij osteo-artritis (door stimulatie van de productie van TGF-bèta (Transforming growth factor bêta) betrokken bij de activatiemechanismen van chondrocyten bij artrose en bij de reparatie van gewrichtskraakbeen). Therapeutisch effect vanaf 300mg/dag (100mg avocado-olie en 200mg sojaolie)
-
Curcumine, extract van Kurkuma (Curcuma longa) : vertoont antioxidant- en anti-inflammatoire eigenschappen
-
Gember-extract bij knie- en heuppijn door osteoartritis
-
Tripterygium wilfordii Hook F (TwHF) : een plant uit de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt bij gewrichtspijnen. Deze plant zou een vergelijkbare activiteit bezitten als methotrexaat in de behandeling van Reumatoïde artritis (RA)
.
-
-
-
-
essentiële oliën :
-
-
-
-
Rozemarijn EO (Rosmarinum officinalis) : helpt beter dan de alcoholatuur, want rijker aan natuurlijk kamfer.
-
Bergthee EO (Gaultheria procumbens).
-
-
Beiden kunnen gebruikt worden in wat massageolie om de pijn te stillen en om lokaal de ontstekingszuren te draineren.
-
-
oligotherapie : Cu, Au, S
-
-
-
inlegzolen, wandelstok, kniekous ... : kunnen de stabiliteit van het gewricht verbeteren.
-
